WND-conferentie 2014
Werkgroepen
Wie is er bang voor de Quantumwereld?
K. Hooyman
St. Bonifatiuscollege Utrecht, en auteur Impact en Newton, ThiemeMeulenhoff
In 2016 wordt voor het eerst het domein Quantumwereld getoetst op het centraal examen natuurkunde (vwo). Een nieuw domein dat voor een flink deel gevuld wordt met ‘oude’ leerstof zoals het atoommodel van Bohr en golfverschijnselen zoals buiging en interferentie. Maar voor de ‘nieuwe’ leerstof bestaat onder docenten flink wat koudwatervrees. Hoe leg je nu de onbepaaldheidsrelatie van Heisenberg uit? Wat moeten de leerlingen kennen en kunnen met begrippen als impuls, Bohrstraal en nulpuntsenergie? Hoe leg ik mijn leerlingen, ook de NG-ers, uit hoe je je de golf-deeltje-dualiteit kunt voorstellen? Wat voor vragen komen er bij het centraal examen en hoe bereid ik mijn leerlingen daarop voor?
Deze laatste vraag kan nog slechts gedeeltelijk beantwoord worden, want het is nog steeds niet helemaal duidelijk welke vragen er bij het CE te verwachten zijn. De belangrijkste bron van toetsvragen bestaat uit opgaven uit het project PMN. Er wordt nog druk gesleuteld aan voorbeeldopgaven, maar die zullen pas medio 2015 beschikbaar zijn. Intussen zijn de leerboeken klaar en bereiden de docenten zich voor.
De werkgroep schetst aan de hand van het lesmateriaal van de methode Newton hoe leerlingen zich een beeld kunnen vormen bij de Quantumwereld en zich tegelijk kunnen voorbereiden op het examen. De opzet van Newton, waarbij zowel aandacht is voor begrijpen (wat is er aan de hand?) als voor beheersen (wat moet je bij het examen kunnen?), is daarvoor bij uitstek geschikt. Daarnaast sluit de vakinhoudelijke opbouw goed aan bij de voorkennis van de leerlingen.
Presentatie
Foto's
Wiskunde in het Centraal Examen natuurkunde
K. Hooyman
St. Bonifatiuscollege Utrecht, en auteur Impact en Newton, ThiemeMeulenhoff
Wiskunde gaat een steeds grotere rol spelen in het vwo-examen natuurkunde (subdomein A12), en dat gaat een stuk verder dan het gebruik van vector-, sommatie- en differentiatie-notatie. Zo moeten vwo-leerlingen kunnen redeneren met evenredigheden, ze moeten formules kunnen afleiden en ze moeten de afgeleide van enkele functies kunnen gebruiken. Daarnaast spelen wiskundige vaardigheden een specifieke rol bij enkele domeinen (trillingen, bewegingen) en dan gaat het meestal om het gebruik van de afgeleide van een functie (zie examen 2013-1).
Een andere wiskundige vaardigheid die terugkomt in het examen is het gebruik van een dynamisch model. Het examenprogramma bevat een subdomein over Modelvorming (A7), en bij enkele domeinen (trillingen, bewegingen en domein H) worden modellen specifiek genoemd. De combinatie van dynamische modellen en het gebruik van de afgeleide van functies biedt daarbij interessante mogelijkheden voor het toepassen van wiskundige vaardigheden in natuurkundige contexten. Het gebruik van de afgeleide bij dynamische modellen is met name interessant als de software daarvoor geschikt is.
De werkgroep gaat in op de rol van wiskunde bij het examen: de verschillen tussen het oude en het nieuwe programma, voorbeelden van opgaven die bij het examen een rol kunnen spelen, het trainen van wiskundige vaardigheden met leerlingen, het oefenen met modellen in combinatie met het gebruik van de afgeleide, en samenwerking met de sectie wiskunde.
Presentatie
Foto's
Tablets in mijn klas: wat kan ik er mee?
A. Topma
Eurofysica BV
Steeds vaker komt het voor dat er tablets op school zijn geïntroduceerd en dat je als docent graag zou willen weten welke toepassingen er zijn voor jouw vakgebied. Speciaal voor iPad en Android tablets heeft Vernier de applicatie Graphical Analysis ontwikkeld, welke op eenvoudige wijze de koppeling mogelijk maakt met verschillende interfaces en sensoren. Met deze applicatie heeft Vernier dit jaar de internationaal gerenommeerde Codie Award gewonnen.
Maar ook zonder app, met behulp van datasharing, kan er door elke leerling individueel met de data afkomstig van een of meerdere experimenten gewerkt worden.
Verslag
Materialen
Foto's
Inspiratie voor onderzoekend leren
N. Rutten
Het is belangrijk dat leerlingen leren over onderzoek door zelf de onderzoekscyclus te doorlopen. Tegenwoordig bestaat er een zee aan mogelijkheden om dit met technologische middelen te ondersteunen. Minstens zo belangrijk als het zelf ervaren is het om klassikaal onderwijs af te wisselen met individuele leermomenten of leren in kleine groepen. Zie daarvan als leerkracht dan nog maar eens een consistent samenhangend geheel te smeden!
Met een bordspel is een verhaallijn op te stellen, waarbij alle bovengenoemde aspecten aan bod komen.
Presentatie
Foto's
The Virtual Physical Laboratory: Demonstration and 'hands on' experimentation
J. Nunn
The Virtual Physical Laboratory is a suite of over 300 interactive simulations and virtual experiments designed specifically to teach physics to students aged between 13 and 19 years of age. The VPLab is being used in five different continents in many different educational contexts.
Boek
Verslag
Simulaties
Foto's
Van Volta tot Faraday: experimenten met werkende replica's
Moderne natuurkunde in een historisch jasje
T. van der Spek, J. Slikker en F. Kroon
Instituur
Veel oude instrumenten in het Teylers Museum lijken prima inzetbaar te zijn voor experimenten die nauw aansluiten bij de eindtermen voor havo en vwo. Met die insteek werkt Teylers Museum aan een ambitieus programma voor bovenbouw havo en vwo, waarin experimenteren in een historische setting centraal staat.
Dit practicum met moderne natuurkunde in een historisch jasje is onderdeel van de ontwikkeling van het Lorentz Lab bij Teylers Museum: prof. H.A. Lorentz, Nederlandse Nobelprijswinnaar voor natuurkunde in 1902 en naamgever van de lorentzkracht, was in dienst van Teylers Museum en leidde daar een actief onderzoekslab. Deze ruimte wordt nu gerenoveerd tot een meer dan inspirerende plek om leerlingen natuurkunde uit de bovenbouw havo/vwo te laten experimenteren met elektriciteit en elektromagnetisme.
Presentatie
Foto's
NLT: concurrent of collega van Natuurkunde?
N. den Braber
In 2007 zijn de eerste scholen begonnen met NLT. Nu, na zeven jaar, wordt het vak op ruim 200 scholen gegeven door teams van docenten, waarin bijna altijd een natuurkundedocent vertegenwoordigd is. Bijna 300 natuurkundedocenten geven NLT. Voor deze docenten, maar ook voor docenten die geen NLT geven, presenteren we een overzicht van de stand van zaken. Hoe staat het ervoor met het vak? Hoe ziet de praktijk eruit? Wat vinden leerlingen, docenten en schoolleiders ervan? We blikken ook vooruit naar de toekomst: hoe zal NLT vormgegeven (kunnen) worden na 2015, als de overheidssubsidie voor ontwikkeling en implementatie van dit vak eindigt, en de Stuurgroep en het Landelijk Coördinatiepunt stoppen.
Daarbij staan we vooral stil bij de relatie tussen Natuurkunde en NLT: Hoe kunt u NLT-modules in de natuurkundeles gebruiken, en hoe kunt u de kennistransfer tussen natuurkunde en NLT bij uw leerlingen stimuleren? We gaan op zoek naar ervaringen en verbindingen tussen natuurkunde, NLT en de andere bètavakken en laten voorbeelden zien van materiaal dat ook in de natuurkundeles gebruikt kan worden (en dat vrij beschikbaar is via de NLT-website).
Presentatie
Foto's
Flipping the bèta-classroom: doe het zelf!
W. Sanders en L. de Putter
Flipping the classroom is meer dan leerlingen thuis naar een filmpje laten kijken. We bespreken het didactische principe en de praktische haken en ogen van flippen als onderwijsvorm. Welk onderwerp ga jij flippen? Naast het kiezen of maken van online content, brainstormen we over ideeën voor werkvormen die in de klas gebruikt kunnen worden om de leerlingen zich het onderwerp eigen te laten maken.
Presentatie
Foto's
HiSPARC als kosmische straling telescoop
N. Schultheiss
Scholen die participeren in het HiSPARC-project meten al enige tijd kosmische straling met meetstations op het dak. De kosmische straling bestaat uit hoogenergetische deeltjes die door interacties uiteenvallen in elementaire deeltjes. Deze scholen beschikken over meetstations met twee of vier detectoren. Met vier detectoren is het mogelijk om op ieder moment de richting van de kosmische straling te bepalen.
Een sterrenkaart met bronnen van kosmische straling is in principe met dergelijke opstellingen op ieder moment te maken. Scholen die over een station met twee detectoren beschikken, kunnen in het ideale geval ook een sterrenkaart met deze bronnen maken. Dit kan doordat de aarde draait en het station in 23 uur en 56 minuten een rondje ten opzichte van de sterrenhemel maakt.
De werkgroep bespreekt de opzet van een wetenschappelijk onderzoekstraject voor deze stations. Het onderzoek is te verdelen in de volgende stappen: welke straling kan een detector meten, welke straling kan een station meten, tijdsafhankelijke reconstructie van de mogelijke richtingen van kosmische straling met twee (of vier) detectoren, en verwerking van de meetgegevens in een sterrenkaart met bronnen van kosmische straling.
Zoals uit deze vier stappen blijkt, is het maken van een sterrenkaart op te vatten als een reeks opdrachten die op elkaar aansluiten. Het nieuwe eindexamenprogramma gaat uit van 50% vragen waarin een natuurkundig verschijnsel uitgelegd moet worden. Het wetenschappelijk onderzoekstraject schept de mogelijkheid om deze vaardigheid te oefenen.
Artikel
Foto's
Serious game/simulatie van de meteorologische grenslaag voor geofysica
J. Sijbers en D. Veenstra
Het Bètasteunpunt Wageningen heeft in samenwerking met de leerstoelgroep Meteorologie van Wageningen Universiteit een serious game ontwikkeld voor het vak natuurkunde. De simulatie biedt leerlingen een nieuwe toepassing voor het ontdekken van de werking van behoudswetten in de context van wolkenvorming in de atmosferische grenslaag.
De grenslaag speelt een sleutelrol in ons leefklimaat, mengt gassen en zorgt voor een middelende invloed op de temperatuur. Leerlingen leren hoe de energiebalans en de vochtbalans van de grenslaag werken en leren hoe het samenspel van warmte en vochtgehalte voor wolkenvorming zorgt. Leerlingen modelleren spelenderwijs omstandigheden van onder andere verschillende seizoenen, breedtegraden, vormen van bodembedekking, bodemvochtgehaltes en aanvoer van vocht met wind. Daarbij zien ze interactief de bijdrage van de verschillende componenten aan de ontwikkeling van de grenslaag en het ontstaan van wolken en mist.
Verslag
Foto's
Nova Mobiel Planetarium
F. Buurmeijer
NOVA, de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie, heeft een reizend planetarium voor het voortgezet onderwijs. Met dit planetarium bezoeken we scholen voor een of meerdere dagen. In overleg met de betrokken secties wordt het aantal groepen vastgesteld dat op één dag het planetarium kan bezoeken. De kosten zijn 430 euro per dag.
Al veel collega’s hebben het mobiel planetarium op school gehad voor een schitterende ervaring voor hun leerlingen. Collega’s gebruiken het planetarium zowel bij de introductie van een lessenserie over het heelal als bij de afsluiting van projecten voor de vakken ANW, NLT en Natuurkunde. In juni 2014 hebben we de honderdduizendste bezoeker in ons planetarium mogen ontvangen.
Foto's
Microsoft World Wide Telescope
J. Vreeling
World Wide Telescope is het meest omvangrijke softwarepakket dat er ontwikkeld is voor de educatie van sterrenkunde. Het pakket is ontwikkeld door Microsoft Research in samenwerking met universiteiten, sterrenwachten en ruimtevaartorganisaties. Microsoft stelt het pakket gratis ter beschikking en je kunt het zo vanaf het internet downloaden.
Naast het planetarium waarmee je door het zonnestelsel en daarbuiten kunt navigeren, heeft het programma tal van unieke functies. Vanaf versie 5.1 is een Nederlandse vertaling beschikbaar, zodat het in klassensituaties makkelijker te gebruiken is. De 3D-stand van het programma werkt al met een eenvoudig 3D anaglyph brilletje en op een digibord hangt Saturnus zo boven de tweede rij tafels in de klas.
Presentatie
Verslag
Foto's
Speciale relativiteitstheorie; hoe vertel ik het mijn leerlingen?
H. Jordens, auteur van Pulsar Natuurkunde
Vanaf 2015 behoort de speciale relativiteitstheorie tot het keuze schoolexamen voor leerlingen in het vwo. Maar is dat niet veel te moeilijk voor hen? Van oudsher wordt dit onderwerp aan eerste- en tweedejaars natuurkundestudenten gegeven en die hebben het er over het algemeen al moeilijk genoeg mee. Het is maar hoe het gebracht wordt en hoe diep je er op in wilt gaan. Dat neemt niet weg dat er ongetwijfeld leerlingen zullen zijn die op een gegeven moment de verzuchting slaken: “Ik begrijp er niets van!” En dat klopt ook. Degene die zegt dat hij het heeft begrepen, begrijpt het namelijk niet. En aan degene die het niet begrijpt kun je alleen maar zeggen: “Begrijpen kun je het niet echt, maar je kunt er wel aan wennen.” Eigenlijk geldt dat voor alles. Aan de wereld om ons heen zijn we zo gewend dat we denken die te begrijpen, maar feitelijk is dat niet zo. Er is dus nog hoop. De charme van de relativiteitstheorie is nu juist dat het onverwachte verschijnselen voorspelt.
De werkgroep laat een aanpak zien die voor leerlingen een begaanbaar pad vormt naar inzicht in de beginselen van de relativiteitstheorie.
Presentatie
Foto's
Auteur worden van één van de science-methodes van Noordhoff?
A. Wielemaker
Het ontwikkelen van educatief materiaal is een vak apart. Auteurswerk is bovendien erg gevarieerd. Het bedenken van ICT-animaties en -opdrachten verschilt in hoge mate van het schrijven aan een leerboek. En dat verschilt weer van het maken van uitwerkingen of het samenstellen van toetsen.
Wilt u zich bekwamen in het ontwikkelen van lesmateriaal? De werkgroep geeft u een kijkje in de keuken. Wat houdt auteurswerk precies in? Wat zijn de valkuilen? Aan welk profiel moet een auteur voldoen? Hoe beoordeel je lesmateriaal? Wat levert het op?
Bij Noordhoff zijn we onder andere op zoek naar auteurs voor de nieuwe editie van Overal. Als u serieus overweegt auteur te worden, dan kunt u zich opgeven voor de auteurscursus die Noordhoff gratis aanbiedt. Via de cursus komt u erachter of het auteurschap op uw lijf geschreven is.
Foto's
Onderzoek op de HAVO: Luchtdrukraket
N. van Veen en E. van den Berg
Op uitnodiging van ESA nam Norbert van Veen in december 2013 deel aan een docentencursus die georganiseerd werd in het Noorse raketcentrum Andoya, 500 km ten noorden van de poolcirkel. Deelnemers werkten onder andere met een handige luchtdrukinstallatie om papieren raketten te lanceren en testen. De internationale groep docenten was zeer gemotiveerd om de beste raket te maken. Thuisgekomen is de luchtdrukinstallatie nagebouwd en gebruikt bij hoofdstuk 7 van Systematische Natuurkunde dat aansluit op domeinen A5-A7 (syllabus CE Havo). Na een les over raketfysica zijn de leerlingen aan de slag gegaan om een zo goed mogelijke papieren raket te maken. Na een evaluatieronde moesten leerlingen een verbeterde versie maken en uitproberen. De beweging van de raket werd deels geanalyseerd met behulp van een videometing in Coach6. De leerlingen waren dolenthousiast en een groepje zet dit experiment door als profielwerkstuk, waarbij ze de vlucht van de raket gaan videometen en modelleren.
De luchtdrukinstallatie kan zelf gemaakt worden voor ongeveer 50 euro met behulp van een handige TOA en een bouwmarkt.
Presentatie
Verslag
Foto's
Tube Your Future geef uw leerlingen een breder beeld van beroepen in de bètawetenschappen en technologie
M. van Laar
Veel leerlingen kunnen zich weinig voorstellen bij een beroep in de bètawetenschappen en technologie. Daarom organiseert NEMO elk jaar Tube Your Future voor klas 3, 4, en 5 van havo/vwo. Daarbij creëren leerlingen een eigen beeld van het beroepenveld in de bètawetenschappen en technologie. Leerlingen interviewen en filmen een professional uit de bètaberoepenwereld en maken daar een kort filmpje van. De makers van de beste filmpjes van elke school worden uitgenodigd voor een chic award gala in NEMO, waar de beste filmpjes van het land worden gekozen door een deskundige jury.
De kracht van Tube Your Future
Jongeren in deze leeftijdsgroep zijn bezig zijn met het ontwikkelen van hun eigen identiteit. Dit is een belangrijke reden van het succes van Tube Your Future. Het project biedt op allerlei niveaus mogelijkheden voor de identiteitsontwikkeling van pubers:
- Leerlingen creëren hun eigen beelden van de beroepenwereld van bèta en techniek. Nu eens geen gelikte reclamefilmpjes om ze te verleiden voor een bepaalde sector, maar leerlingen stellen hun eigen (ook kritische) vragen. En op deze manier informeren ze elkaar over het beroepenveld.
- Leerlingen kunnen hun creativiteit kwijt bij het maken van de filmpjes. Zo kunnen ze hun eigen identiteit verbinden aan de filmpjes door er een eigen(wijze) draai aan te geven.
- Leerlingen worden tijdens het montageproces geconfronteerd met de vraag: wat vind ik belangrijk? Ze moeten vaak meer dan een uur aan filmmateriaal reduceren tot vier minuten! Op die manier zijn ze heel intensief bezig met keuzes maken. Wat vind ik nu eigenlijk belangrijk om in dit filmpje te laten zien over het beroep en de professional?
Presentatie
Foto's
Rosetta's ruimtereis
S. Jansen
Samen met NTR Schooltv heeft ESERO NL voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs lessen en video’s gemaakt die inzicht geven in de uitdagingen van Rosetta’s ruimtereis. Leerlingen ontdekken dat ruimtemissies teamwerk zijn, dat zwaartekracht een belangrijke rol speelt en dat als we meer weten over kometen we ook beter begrijpen hoe onze eigen aarde ontstaan is.
Rosetta begon haar reis naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko tien jaar geleden. In november zal Rosetta een lander op de komeet proberen te zetten en dan is er voor het eerst langdurig contact tussen de mens en een komeet. De lessen en video’s leggen de nadruk op de invloed van zwaartekracht op deze lange reis.
Verslag
Presentatie
Materialen
Foto's
Elektrische Autorace
S. Jansen
NEMO biedt, behalve een rijke leeromgeving met experimentele opstellingen, ook aanvullende programma’s voor het voortgezet onderwijs. De workshop Elektrische Autorace is een gratis bij te boeken programma voor onderbouw havo/vwo-leerlingen. In de workshop maken ze kennis met duurzame energiebronnen en bouwen ze zelf een elektrische auto. Zo leren ze spelenderwijs de eigenschappen van elektriciteit als energiebron, en ontdekken ze hoe beweging, elektriciteit en energie met elkaar in verband staan en wat de voor- en nadelen van elektrisch vervoer zijn.
Verslag
Materialen
Foto's
What Happens Next?
D. Featonby
‘What Happens Next?’ is a well-tested workshop that has been presented to a wide range of audiences throughout Europe. Its present form is a result of cooperation sharing ideas between several different presenters and countries. David Featonby, originator of the workshop, now writes a regular column in the international journal Physics Education, detailing the experiments. The basic idea is that a simple experiment is described and shown to the participants, who then have to predict its outcome from their knowledge of science. The experiments involve no tricks or deceit but follow basic science, however the outcomes are often not what is expected. They have provided an excellent way of reviewing understanding of topics, and highlighting any misconceptions that pupils (and teachers) have.
Presentatie
Verslag
Foto's
Spinning Tops, a springboard for science teaching?
D. Featonby
Tops are one of the earliest toys known to men and women. Examples over 4000 years old can be found in museums. Different types of tops are found in different cultures all over the world, Europe, Japan, America, the Amazon Jungle, Australasia, and so on. They are referred to in classical literature, including both Homer and Shakespeare. In western countries most children will have as one of their first toys a spinning top. So, most children will have experienced the behaviour of a top from an early age. Yet, despite this, spinning tops and their properties, which illustrate so many scientific principles, are rarely taught in schools. With this in mind David Featonby wrote an article on tops (Physics Education, July 2010) and has delivered workshops explaining just how tops could be used in schools to illustrate a variety of these basic physics principles, in a fun and exciting way. More recently a simple way of describing the motion of the tippee top has been published (Physics Education, January 2014).
The workshop will demonstrate different types of top, both simple and complex. This will include tops with different mechanisms to start the rotation, and keep them going. There will be so called ‘perpetual tops’. These have some mechanism for supplying the small amount of energy dissipated by a top, and hence keeps them going, not perpetually, but until this secondary energy source runs out! Most recently, with precision engineering, long spinning tops have been developed with a high degree of symmetry, in order to minimise energy losses. Tops can therefore be used in discussions about energy. The long spinning of tops coloured in different ways can be used at all levels to illustrate some different principles of for example both light and vision. There are tops for all levels of ability and age.
Spinning tops can be developed into a high level skill activity. There are several ‘tricks’ that can be performed. They can form a useful part of a ‘science club’s’ programme. In addition, tops can be made from everyday items, paperclips, bottle tops, CD’s.
Presentatie
Artikel Physics Education 2010
Artikel Physics Education 2014
Foto's
Big Ideas Great Science: Hoe causaliteit zorgt voor samenhang en inzicht
J. De Poorter, J. Van Landeghem en J. De Lange
Ben je op zoek naar meer samenhang tussen leerstofonderdelen en over de wetenschapsvakken heen? Wil je meer diepgang in je lessen brengen? Wil je inzichten duurzaam aanbrengen? Wil je actief inspelen op de denkbeelden van leerlingen? Wil je ervaren hoe het werken met karakteristieke denkwijzen je lesgeven fundamenteel kan veranderen?
In de werkgroep gebruiken we verschillende causale patronen om een grote variëteit aan natuurkunde-inhouden (van dichtheid tot elektromagnetisme en chaostheorie) met elkaar te verbinden.
Presentatie
Foto's
Experimenteren en modelleren
O. van Buuren en N. van Veen
Als aanvulling op de lezing over modelleren in het voortgezet onderwijs, gaan we in op de didactische implementatie van modelleren. We laten aan de hand van voorbeelden zien hoe leerlingen modellen gaan begrijpen en hoe leerlingen leren hoe een modelomgeving werkt. We gebruiken hierbij lesmateriaal dat uitgebreid in de klas is getest. Op de school van Onne van Buuren, het Haags Montessori Lyceum, wordt gewerkt met een doorlopende leerlijn modelleren in de onderbouw en wordt momenteel materiaal ontwikkeld en onderzoek gedaan voor een vervolg in de bovenbouw. Hierbij wordt modelleren systematisch gecombineerd met experimenteren.
In de werkgroep laten we een aantal proeven zien, die we gefilmd en gemodelleerd hebben. Een model wat in eerste instantie de fit moet opleveren van de videometing, maar dat niet volgens verwachting doet, kan aanleiding zijn voor verdere natuurkundige analyse.
Presentatie
Verslag
Coach-modellen
Foto's
Dilemma's bij de normering van de CE's
J. Wooning
In de werkgroep nemen we de normering van de centrale examens onder de loep. We gaan in op de normeringstechniek en het effect van diverse maatregelen op het cijfer van de leerling. Daarover wordt een aantal dilemma’s voorgelegd, die zeker aanleiding zullen geven tot discussie. Verschillende veelgestelde vragen komen aan bod, zoals “Waarom alle punten geven voor een 'foute' vraag; leerlingen die het wel goed hadden, worden nu toch benadeeld?” of “Hoe bepaalt het CvE de moeilijkheidsgraad van de examens?”
Presentatie
Foto's
Social media, webtools, tablets en meer ICT voor de les
J. Scheer en R. Njoo
Het gebruik van ICT-toepassingen is niet meer weg te denken uit het onderwijs. Natuurkunde- en scheikundesecties waren vaak de eerste die op scholen te maken kregen met deze nieuwe wereld. Te denken valt aan het werken met dataloggers, digitale meetapparaten en verwerkingsprogramma’s. Maar vandaag de dag openbaart zich een compleet nieuwe wereld. De jeugd van tegenwoordig is druk met de computer, thuis en op school. Binnen hun wereld zijn tal van mogelijkheden om lessen boeiender te maken, meer diepgang te creëren en op maat ondersteuning te bieden.
In de werkgroep maak je kennis met een scala van deze digitale mogelijkheden. Inzetbaar bij exacte vakken, maar ook bij andere vakken. Webtools om didactisch meer rendement uit de les te halen met daarbij didactische onderbouwing. Het invoeren van tablets met alle voor- en nadelen, hoe zet je deze goed in op je school. Social media als lesondersteuning en de vraag hoe je flipping the classroom sterk kunt inzetten in je onderwijs.
Presentatie
Foto's
Determinatie: een goede toets, een gedegen analyse en een juist advies
P. Palsma en R. van der Veen
Op veel scholen zijn zaken als goede doorstroming en juiste plaatsing van leerlingen een hot item. Dat vraagt om een goede determinatie. De toets is daarvoor het logische middel. In de werkgroep laten we zien hoe de sectie natuurkunde op het Augustinuscollege in Groningen toetsen inzet voor determinatie door gebruik te maken van het RTTI-model (www.rtti.nl) en Excel. Aan bod komen vragen als:
- Wat is RTTI? Welke kenmerken hebben de R(reproductie), T(toepassing I), T(toepassing II) en inzichtvragen?
- Hoe worden de toetsen gemaakt? In welke verhouding komen de verschillende vraagtypes terug in de toets en waarom?
- Hoe worden resultaten van klassen en individuele leerlingen verwerkt zonder dat dit te veel tijd kost?
- Hoe interpreteer je de resultaten en hoe gebruik je ze bij bespreking en advisering?
- Hoe voorspellend was ons systeem als je terug kijkt naar leerlingen die inmiddels de bovenbouw hebben doorlopen?
Presentatie
Verslag
Materialen
Foto's
Nature of Science in schoolexamens natuurkunde
M. Pieters
Het examenprogramma laat veel ruimte over om samen met collega’s van de sectie een eigen invulling te kunnen geven aan met name de SE-onderdelen. Het SE-deel biedt de kans om te werken aan de vaardig-heden uit domein A en zo bij te dragen aan ANW-achtige onderdelen, met name over de aard en werkwijze van natuurwetenschap (Nature of Science). Dat kan vanuit het eigen vak, maar ook samen met andere vakken.
In de werkgroep laten we zien hoe dat kan, aan de hand van toetsopdrachten die we hebben gemaakt op basis van bestaande (CE- en andere) opgaven. Daarbij is goed gelet op de beoordeelbaarheid van de vragen.
Verslag
Foto's
ACNatuurkunde - Flipping the classroom in de praktijk
P. Palsma
Zomaar wat uitspraken in een willekeurige docentenkamer:
- “Leerlingen hebben het huiswerk weer niet af.”
- “Leerlingen letten niet op tijdens de uitleg.”
- “Differentiëren is nodig, maar hoe doe je dat met een volle klas?”
- “Activerende didaktiek, daar heb ik helemaal geen tijd voor.”
Uitspraken die je eenvoudig kunt aanpakken met flipping the classroom. Door de leerlingen thuis de uitleg te laten kijken en in de les het maakwerk te laten doen, ondervang je genoemde uitspraken. In de werkgroep wordt ingegaan op hoe dit je lessen aangenamer maakt, onder andere doordat je meer contact hebt met individuele leerlingen. En wat vinden leerlingen er eigenlijk van? Welke voordelen zien zij? De werkgroep geeft een beeld van wat flipping the classroom is, hoe je het kunt inzetten en wat de voordelen zijn.
Presentatie (Laden duurt even)
Verslag
Foto's
Maak je eigen NiNa havo examen toetsmatrijs
S. van der Hout en J. Wooning
Na afloop van de werkgroep ga je naar huis met je eigen ingevulde toetsmatrijs voor het centraal examen nieuwe natuurkunde havo. Daarvoor leiden we je door een programma waarin je dieper ingaat op de inhoud van de syllabus, kijkt naar vraagvormen en indeling (waarbij je kunt denken aan open en gesloten vragen, productie- of reproductiekenmerken en of een vraag kwantitatief of kwalitatief is) en uiteindelijk een eigen toetsmatrijs maakt.
Presentatie
Foto's
Leren formuleren met elkaars feedback via een eenvoudige applicatie
M. Philippens
Warrige verhalen zonder kop of staart, vage dubbelzinnige formuleringen, veel te korte of buitengewoon lange verhalen – het nakijken van uitlegvragen is een ware beproeving voor menig docent. Ook slimme leerlingen zijn vaak niet in staat om kloppende zinnen op papier te krijgen en in het examen komen uitlegvragen steeds meer voor.
Ik laat leerlingen leren wat een goed antwoord is door hun eigen en elkaars antwoorden te beoordelen volgens een stramien, een soort correctiemodel. Dit kan zonder computer, maar de structuur die de computer biedt, maakt het gemakkelijker. Vooral het zien van andermans antwoorden lijkt nuttig. Bij een ander ziet een leerling duidelijker de fouten die hij of zij zelf ook maakt. Na een paar keer oefenen snapt een leerling ook beter wat de docent verwacht bij een uitlegvraag.
Verslag
Foto's
Keuzekaternen rondom het nieuwe examenprogramma Natuurkunde
E.J. Nijhof, auteur Systematische Natuurkunde
Het nieuwe examenprogramma Natuurkunde kent een viertal keuzekaternen. Hiervan moeten er twee worden gekozen voor het schoolexamen. Voor havo zijn die katernen: Signaalverwerking, Menselijk lichaam, Aarde en klimaat en Optica. Voor vwo zijn dat: Biofysica, Geofysica, Kern- en deeltjesprocessen en Relativiteitstheorie.
De werkgroep geeft een beeld hoe de auteurs van Systematische Natuurkunde deze katernen hebben vormgeven en welke onderwerpen zij hebben gekozen.
Presentatie
Foto's
Relativiteit in Systematische Natuurkunde
B. van Dalen, auteur Systematische Natuurkunde
De werkgroep geeft een toelichting op het katern Relativiteit bij Systematische Natuurkunde, en een inkijkje in de keuzes die gemaakt zijn bij het schrijven van het katern. Daarnaast geven we tips en ondersteuning over hoe het onderwerp relativiteit behandeld kan worden in de klas. Hoe inspireer je leerlingen, hoe daag je leerlingen uit die meer willen en wat is de beste manier om het concept relativiteit didactisch uit te leggen?
Presentatie
Foto's
Systeemdenken en modelleren in het onderwijs met het Energietransitiemodel
A. Wirtz, J. Voorzanger en J. Berkhout
“Bijna iedere Nederlander die van de middelbare school afkomt heeft een idee wat ‘rente’ inhoudt. Evengoed zou iedere scholier in Nederland bekend moeten zijn met ten minste de basisbegrippen van energie in onze samenleving.”
Quintel begon zeven jaar geleden met haar Energietransitiemodel (ETM) aan de maatschappelijke missie om het debat over energie naar een feitelijker niveau te tillen. Daarvoor heeft Quintel bij dit gratis, online en ‘open source‘ model ook gratis onderwijsmateriaal laten ontwikkelen.
In de werkgroep geeft Quintel een inleiding op haar missie en het ETM, en het voor vwo natuurkunde ontwikkelde lesmateriaal. De lesmodule over energiegebruik door auto’s laat leerlingen zelfstandig en op speelse wijze het grootste deel van de mechanicakennis oefenen en bevat een stevige modelleeropdracht met Coach. Daarnaast stelt het leerlingen in staat om te zien hoe deze oefening zich vertaalt naar het energiegebruik in de samenleving. Bekijk het complete lespakket of de bijbehorende brochure.
Verslag
Foto's
International Year of Light 2015: het Scholenexperiment
D. van Oosten
De Verenigde Naties hebben 2015 uitgeroepen tot International Year of Light and Light-based Technologies. Over de hele wereld worden activiteiten georganiseerd om het belang van licht voor ons dagelijks leven te benadrukken. Licht speelt een grote rol in allerlei moderne facetten van ons leven: verlichting, duurzame energie, gezondheidszorg en telecommunicatie. Maar natuurlijk is licht ook direct of indirect de bron van alle energie op aarde en daarom noodzakelijk voor al het leven op aarde. Van de belangrijke rol van licht in ons leven zijn we ons echter nauwelijks meer bewust. In het Jaar van het Licht worden al deze aspecten onder de aandacht gebracht via kunst en cultuur, en via educatie over Wetenschap en Techniek. Het Jaar van het Licht biedt een fantastisch kader om wetenschappers actief te betrekken bij de educatie over Wetenschap en Techniek in het primair en voortgezet onderwijs.
Om dit te katalyseren zullen wij in het kader van het Jaar van het Licht een Scholenexperiment opzetten; een experiment dat op zoveel mogelijk middelbare scholen in Nederland in dezelfde week in het najaar van 2015 zal worden uitgevoerd door brugklassers. Bij het experiment zal de nadruk liggen op duurzame verlichting. Scholieren zullen uitzoeken hoe ze met een zelfgemaakte traliespectrometer verschillende lichtbronnen van elkaar kunnen onderscheiden: moderne LED-lampen, spaarlampen, halogeenlampen of ouderwetse gloeilampen. Met behulp van deze techniek kunnen ze dan, ook door gordijnen heen, meten wat voor soort lampen er in huizen in hun buurt gebruikt worden. Door de resultaten van alle metingen te combineren, kunnen de scholieren dan samen uitzoeken waar in Nederland de meeste duurzame lichtbronnen worden gebruikt en waar nog ouderwetse gloeilampen.
Met dit scholenexperiment kunnen we verschillende doelen realiseren. Leraren en scholieren hebben samen de mogelijkheid om een onderzoek op te zetten. Wetenschappers helpen daarbij met het voorbereiden van het noodzakelijke materiaal. Doordat het een collectief experiment is, kunnen we er landelijke publiciteit voor genereren, waardoor wetenschap, techniek, educatie en duurzaamheid onder de aandacht worden gebracht. Maar het allerbelangrijkste is dat we scholieren kunnen inspireren en ze kunnen laten ervaren dat samen onderzoek doen leuk en nuttig is.
Presentatie
Foto's
Niemand begrijpt de Quantummechanica!?
K. Krijtenburg en A. van Rossum
Quantummechanica (QM) zal volgend jaar deel zijn van het examenprogramma in vwo 6. Maar Quantummechanica is heel anders dan de klassieke natuurkunde, er is ineens sprake van onzekerheid en kansen en bovendien is het erg moeilijk voor te stellen. Hoe maak je als docent een goede keus in aanpak en didactiek? Hoe zorg je dat leerlingen het gaan begrijpen? En wat willen we eigenlijk dat leerlingen gaan begrijpen? Het is van belang een beeld te hebben van verschillende onderwerpen, aanpakken, practica en valkuilen die van belang zijn voor een goede introductie van QM in het VO.
Aernout van Rossum bespreekt een aantal practica waarmee leerlingen in de praktijk quantumeffecten kunnen zien en kunnen meten aan QM-verschijnselen (bijvoorbeeld de bepaling van de constante van Planck met LED’s, spectroscopie bij kleurstoffen en het dubbele spleet experiment). Een aantal van deze practica is onderdeel van een leskoffer voor middelbare scholen die ontwikkeld wordt op de Universiteit Twente, Technische Universiteit Delft en de Rijksuniversiteit Groningen, een project gesubsidieerd door het Sectorplan Natuur- en Scheikunde.
Kim Krijtenburg gaat in op bevindingen in haar promotieonderzoek naar begripsvorming van QM bij middelbare scholieren. In haar onderzoek is ze foute denkbeelden van leerlingen en verschillende aanpakken in didactiek en lesopbouw tegengekomen. Hieruit volgt een aantal aandachtspunten voor het onderwijzen van QM. Daarnaast gaat ze in op haar eigen ervaringen bij het geven van de module Kwantumstructuur bij NLT.
Presentatie
Foto's
Coachmodelletjes voor de quantumwereld
In de quantumwereld spreekt men dezelfde (computer)talen als in de klassieke wereld
H. van Bemmel
In de klas beschrijf je elk onderwerp uit de natuurkunde eerst in woorden, daarna pas met formules. Na de algebra volgt eigenlijk de differentiaalrekening. Die doen we niet op school, maar met behulp van computers lossen leerlingen wel numeriek differentiaalvergelijkingen op. In de werkgroep laat ik zien dat de quantumwereld hierin niet anders is dan de wereld van de klassieke mechanica of de wereld van het elektromagnetisme. Er komen voorbeelden uit alle drie de gebieden langs, met steeds de opbouw van woorden en zinnen, via formules voor eenvoudige gevallen, naar numerieke resultaten voor iets ingewikkelder systemen. Omdat de quantumwereld nieuw is in het programma, laat ik wat meer berekeningen met Coach zien over quantumdeeltjes in kleine ruimtes. Bij het schrijven van Nova houden we er rekening mee dat je een teckel en een herdershond niet door dezelfde hoepel moet laten springen. Ik laat zien wat we als standaardopgaven voor alle leerlingen beschouwen, en wat we zien als plusopgaven voor de leerlingen die wat extra uitdaging kunnen gebruiken.
Presentatie
Foto's
Misconcepties in video's
K. van der Lingen
Flipping the Classroom heeft op vele scholen al zijn intrede gedaan. Hierbij bestuderen de leerlingen vooraf, meestal met behulp van YouTube-filmpjes, het studiemateriaal. De video's worden soms gemaakt door de eigen docent, maar ook filmpjes van anderen kunnen gebruikt worden. Echter, ook leerlingen die niet werken met deze onderwijsmethode, zullen op YouTube video's bekijken ter voorbereiding van toetsen om of na de les de stof nog eens door te nemen. Helaas zijn niet alle video's foutenvrij en kunnen deze al snel leiden tot misconcepties bij leerlingen.
Verslag
Foto's
Relativiteitstheorie en quantummechanica in de klas
M. Vonk
Door de invoering van het eindexamenprogramma Nieuwe Natuurkunde krijgen veel vwo-natuurkundedocenten in de komende jaren in de klas te maken met de relativiteitstheorie en de quantummechanica. Quantummechanica is vanaf 2016 een verplicht onderdeel in de eindexamenstof, en relativiteitstheorie kan als keuzeonderwerp behandeld worden.
Docenten en leerlingen zijn in het algemeen erg geïnteresseerd in deze nieuwe onderwerpen. De belangrijkste reden daarvoor is dat die dichter bij het moderne onderzoek in de theoretische natuurkunde staan dan veel andere onderwerpen die in de klas behandeld worden. Een probleem dat veel docenten in de praktijk tegenkomen, is dat zowel de quantummechanica als de relativiteitstheorie begrippen behandelen die op het eerste gezicht volkomen tegen onze dagelijkse intuïtie indruisen. Hoe moet je je een vierdimensionale gekromde ruimtetijd voorstellen? Hoe kunnen we de tweelingparadox begrijpen? Hoe kan een deeltje op meerdere plaatsen tegelijk zijn? Is de kat van Schrödinger nu echt tegelijkertijd dood én levend? Leerlingen en docenten hebben een ingebouwde weerstand voor dit soort tegenintuïtieve begrippen, die het vaak lastig maakt om ze te accepteren en vervolgens te begrijpen.
Aan de hand van recent ontwikkeld lesmateriaal bekijken we welke problemen leerlingen en docenten tegenkomen bij het behandelen van de relativiteitstheorie en de quantummechanica, en wat de beste manieren zijn om de leerlingen met deze soms mysterieuze onderwerpen kennis te laten maken.
Presentatie
Foto's
Relativiteitstheorie in de klas
M. Vonk
Deze werkgroep komt grotendeels overeen met werkgroep 42 “Relativiteitstheorie en quantummechanica in de klas”, maar richt zich in de voorbeelden en de discussie met name op onderwerpen uit de relativiteitstheorie.
Presentatie
Foto's
Quantummechanica in de klas
M. Vonk
Deze werkgroep komt grotendeels overeen met werkgroep 42 “Relativiteitstheorie en quantummechanica in de klas”, maar richt zich in de voorbeelden en de discussie met name op onderwerpen uit de quantummechanica.
Presentatie
Foto's
Akoestiek
R. Vonk
Vanuit de U-talent Academie wordt verrijkend en verdiepend lesmateriaal ontwikkeld voor bètaleerlingen. Het onderwerp akoestiek vormt de basis voor een tweedaagse module, waarbij ook een bezoek aan muziekcentrum TivoliVredenburg is inbegrepen. In de module over akoestiek wordt nieuwe kennis aangeleerd (met name dB-schaal en nagalmtijd) en toegepast. Binnen deze module maken de leerlingen kennis met een aantal nieuwe natuurkundige begrippen (geluidsterkte, luidheid, nagalmtijd) en gaan vervolgens verschillende experimenten over geluid en akoestiek uitvoeren. De meeste van die experimenten zijn ook gemakkelijk uit te voeren op school en gaan over een voor veel leerlingen nieuw, interessant en praktisch gebied (bijvoorbeeld geluidbeleving, akoestiek van een ruimte).
In de werkgroep worden verschillende onderdelen van de module besproken en in de context van bèta-excellentie geplaatst. De onderwerpen die aan bod komen, zijn onder andere modelleren en berekenen van de nagalmtijd, experimenteel bepalen van nagalmtijd, akoestische eigenschappen en functionaliteit van een ruimte. Veel van deze onderwerpen zijn geschikt als basis voor een profielwerkstuk of praktische opdracht.
Presentatie
Verslag
Handout
Foto's
Quantumwereld in leskist en Science-lab
R. Rens en S. Kamphuis, studenten van de UvA en P.P.M.Molenaar
Een pittige kluif in het nieuwe curriculum: De Quantumwereld. Een moeilijk stuk natuurkunde om in de klas te brengen. Bijbehorende experimenten zijn nogal kostbaar en omvangrijk. De zeer fundamentele concepten geven lastige contexten.
De Its Academy biedt een leskist aan waarin verschillende proeven zijn opgenomen zodat leerlingen in een circuitpracticum de diverse aspecten van de quantummechanica kunnen ervaren. Doelbewust wordt geprobeerd het duale karakter van elektronen en straling te laten zien. De proeven kunnen in willekeurige volgorde worden uitgevoerd. Daarbij gaat het onder andere over:
- Crookes buizen – Een mooie manier om wat historische aspecten van de ontwikkeling van de fysica te laten zien.
- Het Foto-elektrisch effect – Eigenlijk een vrij eenvoudige proef. Maar met heel belangrijke conclusies. De worsteling van Planck en Einstein met het introduceren van quanta is mooi aan te tonen.
- Het Dubbelspleet experiment van Young
- De Proef van Davisson en Germer – Daarmee wordt de De Broglie golflengte van elektronen bepaald en de roosterafstanden bij amorf koolstof. Eén van de weinige proeven waarin je duidelijk het golfkarakter van elektronen ziet.
- Quantum dots Deeltje in een doos – De energietoestanden van een atoom analyseren. In een halfgeleidermateriaal zijn doosjes gerealiseerd waarin de elektronen gevangen zijn. Bij verschillende materialen levert het verschillende doosjes. De afmetingen van het doosje worden gemeten. Metingen leveren de constante van Planck.
Presentatie
Foto's
Wrijvingsmetingen op de ijsbaan
P. Neuraij
Lucht- en rolwrijving (schuifwrijving, glijwrijving) zijn bij iedere snelheidssport van belang. Ook bij langebaan-schaatsen. Met enkele relatief eenvoudige experimenten die op iedere ijsbaan zijn uit te voeren, is het mogelijk om een indruk te krijgen van enkele factoren die van invloed zijn op zowel luchtwrijving (frontale oppervlak, snelheid) als glijwrijving (ijs- en schaatskwaliteit). Alleen de invloed van de luchtdichtheid en de ijstemperatuur is moeilijk aan te tonen op de ijsbaan. De experimenten die op een ijsbaan uitgevoerd worden, passen uitstekend in het nieuwe Nina-examen¬programma, omdat er voor de leerlingen sprake is van een duidelijke en herkenbare context. Door deze herkenbare context van de beweging van hun eigen lichaam sluiten de experimenten zeer goed aan bij de belevingswereld van leerlingen, waardoor hun fysische intuïtie aangesproken en benut kan worden.
Momenteel zijn vijf experimenten uitgewerkt en herhaaldelijk uitgevoerd door leerlingen (vooral van het Sint-Joriscollege Eindhoven maar ook van het Augustinianum Eindhoven en het Beatrixcollege Tilburg). Drie experimenten zijn gebaseerd op het produceren van een x,t-diagram, één op de wet van arbeid en kinetische energie en één experiment richt zich op de bepaling van de glijwrijving. Voor het uitvoeren van de experimenten gaan we steeds een dag naar de ijsbaan, waar de leerlingen zelf het ijs op gaan om te schaatsen en te meten. Vier experimenten worden tussen 10.00 en 15.00 uur in de vorm van een stationspracticum in groepjes van 4 tot 6 leerlingen uitgevoerd. Het laatste experiment, een videometing, wordt met de hele groep gelijktijdig gedaan.
Presentatie
Artikel NVOX
Artikel NTvN
Foto's
Oogstrelende simulaties maken met Algodoo
S. de Groot
Grafische simulaties kunnen een bijdrage leveren aan het begrip van natuurkundige concepten. Het internet staat vol met dergelijke applets en simulaties. Leuker en vaak ook geschikter dan het gebruik van standaardsimulaties is het zelf maken van een dergelijk hulpmiddel. Dat kan worden gedaan door de docent, maar zeker ook door leerlingen.
Het gratis grafisch simulatieprogramma Algodoo is hiervoor uitermate geschikt. Ook voor mensen die nooit met dergelijke software gewerkt hebben is dit programma verrassend eenvoudig in gebruik. Van een parachutist tot een satelliet rond de aarde en van lenswerking tot energiebehoud bij een massa-veersysteem. Voor gevorderde gebruikers zijn de mogelijkheden eindeloos.
Verslag
Foto's
iBook revolutie
C. Wiffen
Differentiëren in de klas: er is veel over gesproken, maar dit blijft moeilijk. Je wilt de leerlingen op hun eigen tempo door laten werken. Je wilt ze bepaalde filmpjes laten zien, maar dan wel op het moment dat ze paragraaf X en opdracht Y af hebben. Je hebt ook een aantal relevante artikelen gevonden en je moet nog iets over bladzijde Z uitleggen. Het liefst wil je ook tijd hebben om gezellig rond te lopen, om stiekem (of niet zo stiekem) te controleren of de leerlingen de opdrachten gemaakt hebben, om te checken of er nog vragen zijn en om een beetje positieve feedback te geven. Helaas lukt het niet om alles te doen zoals je gewend bent om het te doen, zeker niet wanneer je de leerlingen meer vrijheid wilt bieden.
Voor scholen waar leerlingen met een eigen device werken, bestaan er voor dit probleem digitale oplossingen. Bij sommige vakken werken de leerlingen met een digitaal iets van de uitgever, niet dat iedereen daarmee enorm tevreden is. Bij andere vakken maken ze meer gebruik van eigen materiaal die ze via hun elektronische leeromgeving beschikbaar stellen. En het filmpje op het juiste moment kijken gaat ook goed, behalve wanneer ze in lokaal 987 zitten of wanneer de andere klassen ook filmpjes aan het kijken zijn. Pffff, ook niet ideaal.
Een iBook sla je op je iPad op en is altijd klaar voor gebruik. Filmpjes zijn een onderdeel van het iBook en draaien offline. Je bent dus niet meer afhankelijk van een internetverbinding. Bestaand materiaal kan je er moeiteloos in plakken, maar je kunt je uitleg ook op andere manieren aanbieden: door middel van een filmpje of een animatie. Met opdrachten heb je evenveel mogelijkheden. Voor de leerlingen is veel afwisseling mogelijk en ze krijgen direct feedback wanneer je gebruik maakt van de interactieve toetsmogelijkheden. En woordenboek en voorleesfunctie zit er ook automatisch bij. Een iBook is een interactief werkboek en tekstboek ineen. Ineens lijkt goed differentiëren meer dan een onderwerp van gesprek te worden.
Verslag
Foto's
De nieuwe digitale omgeving van Nova onderbouw
E. Wijnhoven
Met behulp van de digitale omgeving bij de laatste editie van Nova onderbouw kunt u gepersonaliseerd onderwijs geven: inzicht in individuele leerprocessen, inzicht in resultaten van klas of leerling, monitoring van voortgang, makkelijk in gebruik, en een eerste stap naar adaptief leren. Daarbij heeft ook de leerling inzicht in zijn voortgang en krijgt hij feedback bij het oefenen.
Foto's
Handgemaakte uitlegvideo's: nieuw didactisch wondermiddel?
B. van Wayenburg
Bij het uitleggen van wetenschappelijke ideeën zijn woorden nodig, maar woorden zitten ook vaak in de weg. Abstracte of ruimtelijke concepten laten zich liever in beelden vangen, liefst bewegende. Met de komst van betaalbare videoapparatuur en editingsoftware, en van Youtube en Vimeo, is hiervoor een nieuw genre ontstaan, gebaseerd op handgemaakte tekeningen en korte, puntige teksten, en ontwikkeld door Youtube-pioniers met een wetenschappelijke belangstelling, zoals natuurkundige Henry Reich van MinutePhysics en wiskundige Vi Hart en ASAPScience. Op hun animaties zie je handen tekenen wat ze in de tekst uitleggen, en daarnaast voegen ze detail, extra betekenislagen of gewoon grappen toe. Video's over tamelijk inhoudelijke theoretische natuurkunde of priemgetallen krijgen zo soms miljoenen Youtube-views. Deze video’s hebben ook hun didactische kanten. Sommige docenten zijn dan ook al Youtube-kanalen begonnen waarin ze huiswerk of interessante problemen uitleggen, maar er zijn veel meer vormen denkbaar.
De werkgroep gaat stapsgewijs in op het produceren van een tekenvideo: het bedenken en schrijven van een script, tekeningen, video- en geluidsopnames, en montage.
Bruno van Wayenburg is wetenschapsjournalist, en maakt sinds 2012 vergelijkbare uitlegvideo's in de wetenschapscommunicatie en wetenschapsjournalistiek, eerst samen met Ionica Smeets en Govert Schilling op wetenschap101.nl, nu op www.brunovanwayenburg.nl.
Presentatie (laden duurt even)
Films presentatie
www.youtube.com/minutephysics
www.youtube.com/vihart
www.youtube.com/ASAPscience
Foto's
Excursie naar Museum Boerhaave in Leiden: 'Ik zie, ik zie'
T. Cocquyt
Licht: ongrijpbaar en in staat tot toverachtige effecten. Maar licht vormt óók het belangrijkste medium waarmee we kennis nemen van de wereld om ons heen. In de familietentoonstelling IK ZIE, IK ZIE in Museum Boerhaave wordt de bezoeker via objecten en proefjes meegenomen in de geschiedenis van licht, kleur en waarnemen. In de 17de en 18de eeuw werden lichtverschijnselen door geleerden uit de magische hoek getrokken. Van Newtons kleurentheorie tot het oog dat als een camera obscura op het netvlies projecteert: waarnemen leek verklaard. Maar zien we wel wat er echt is? Is kleur altijd hetzelfde? In de 19de eeuw brachten fascinerende proeven het onderzoek naar licht en waarneming tot in onze hersenen. Maar hoe grondig ons model van licht en waarnemen ook is veranderd in de afgelopen eeuwen, licht hebben we altijd benut voor vermakelijkheden en knappe optische trucjes. De magie en illusie zijn nooit weggeweest.
www.museumboerhaave.nl