Werkgroepen vrijdag

Werkgroep 1 vrijdagavond

Natuurkunde in actie, met toepassing VR-game (traagheid ervaren in de ruimte)

Jan van Riswick | RU Nijmegen

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

IMG_2910-WG01.JPG
IMG_2914-WG01.JPG
IMG_2916-WG01.JPG
IMG_2918-WG01.JPG

Deelnemers zullen aan den lijve ervaren hoe concepten op een alternatieve, actieve en creatieve manier behandeld kunnen worden. De werkvormen zijn direct toepasbaar in de les. Enthousiaste leerlingen (en docenten) willen vaak meer. Dat kan: veel concepten kunnen we ervaren en vandaaruit (beter) begrijpen en onthouden, zoals kracht (en optellen), wetten van Newton, arbeid, energie-omzetting, impuls, middelpuntzoekende kracht, gewicht, van positie naar snelheid en versnelling (en omgekeerd), draaimoment, schijngestalten van de maan, stroom, spanning, trillen en golven, interferentie, breking, weerkaatsing, temperatuur, faseovergangen en nog veel meer! En als ‘uitsmijter’: hockeyen in de ruimte met VR-bril voor de ‘ultieme traagheidservaring’ en het ontwikkelen van het kracht-concept!

Werkgroep 2 vrijdagavond

Dual coding is een leerverdubbelaar

Mirjam Venneker, Anne Hazenberg en Theo van Dijk | Hogeschool NHL Stenden en Hogeschool Rotterdam

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

IMG_2922-WG02.JPG IMG_2924-WG02.JPG
IMG_2926-WG02.JPG

Het thema van deze WND-conferentie is model-leren. In deze werkgroep gaan we werken met een werkgeheugenmodel; dual coding.

Leerlingen slaan informatie die zowel via woorden als beelden wordt aangeboden gemakkelijker op dan wanneer alleen woorden worden gebruikt. De visuele en verbale werkruimten in je werkgeheugen staan namelijk in verbinding met elkaar.

In deze werkgroep bespreken we kort het werkgeheugenmodel, laten je de effecten van dual coding ervaren en gaan aan de slag met toepassingen ervan voor je les.

Werkgroep 4 vrijdagavond, zaterdagmorgen en zaterdagmiddag

Sterrenhemel Live! – Ontdek het veranderlijke heelal met echte data in het NOVA Mobiel Planetarium

Joris Hanse, Joanna Holt en Dennis Vaendel | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie

Karakter: planetariumvoorstelling

Niveau: bovenbouw havo/vwo (onderdelen van Sterrenhemel Live! kunnen ook aangepast worden voor andere niveaus)

IMG_3207-WG04.JPG
IMG_3308-WG04.JPG
20231215_194036.jpg

Het project Sterrenhemel Live! brengt semi-live data van de Nederlandse telescopen MeerLICHT (http://www.meerlicht.org) en BlackGEM (http://www.blackgem.org) naar de klas toe in een innovatief onderwijsprogramma.

Het project kent twee onderdelen:

• Een uitbreiding van het huidige NOVA Mobiel Planetarium-project waarin leerlingen geïnspireerd worden en ontdekken hoe sterrenkundigen de veranderlijke sterrenhemel onderzoeken (Werkgroep 4: Sterrenhemel Live! – Ontdek het veranderlijke heelal met echte data in het NOVA Mobiel Planetarium).

• Een innovatief lespakket waarin bovenbouwleerlingen curriculum-concepten gerelateerd aan het project modelleren in de interactieve software DynaLearn (zie hieronder werkgroep 5: Sterrenhemel Live! – Leren over sterren met interactieve systeemdiagrammen).

Het project Sterrenhemel Live! is een samenwerking tussen sterrenkundigen en sterrenkunde-educatie en -outreach professionals van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) en Radboud Universiteit en onderzoekers van het Lectoraat Didactiek van de Bètavakken van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Natuurkundedocenten zijn ook betrokken vanaf het begin van het project. De Sterrenhemel Live! planetariumvoorstellingen kunnen gekozen worden bij een aanvraag voor het NOVA Mobiel Planetarium en de lesactiviteiten zijn nu beschikbaar via DynaLearn (www.dynalearn.nl). Zowel de planetariumvoorstelling als de lesactiviteiten zijn nu beschikbaar.

De Tarantulanevel gezien door Meer- LICHT, geprojecteerd in de NOVA-koepel

Het project Sterrenhemel Live! brengt semi-live data van de Nederlandse telescopen MeerLICHT en BlackGEM naar de klas toe in het NOVA Mobiel Planetarium. Het leergesprek over het veranderlijke universum begint met recente beelden van de telescopen – waardoor veranderen sommige ‘sterren’ van positie of helderheid? Leerlingen worden daarna begeleid door het sterrenkundig proces met nieuw, speciaal ontwikkelde content toegespitst op de onderwerpen die ook behandeld worden in de bovenbouw in de modules ‘astrofysica’ en ‘gravitatie’. Ervaar het zelf in de werkgroep. Wij horen ook graag je mening over de nieuwe content.

Werkgroep 9 vrijdagavond en zaterdagmorgen

Showdefysica3 - Natuurkunde laat je zien

Ineke Frederik, Wim Sonneveld, Ed van den Berg, Peter Dekkers, Karel Langendonck, Freek Pols, Wouter Spaan, Kirsten Stadermann en Norbert van Veen | NVON

Karakter: presentatie

Niveau: alle niveaus

IMG_2798-WG09.JPG
IMG_2799-WG09.JPG
IMG_2801-WG09.JPG
IMG_2802-WG09.JPG
IMG_2803-WG09.JPG
IMG_3076-WG09.JPG
IMG_3077-WG09.JPG
IMG_3078-WG09.JPG
IMG_3083-WG09.JPG
IMG_3084-WG09.JPG
IMG_3086-WG09.JPG
IMG_3088-WG09.JPG

Demonstreren is leuk. Een show maken, een voorspelling laten doen en vooral je leerlingen prikkelen actief mee te denken. Demonstreren van natuurkundige verschijnselen is verrassend, inspirerend, leuk en leerzaam.

Demonstraties bieden zoveel mooie mogelijkheden dat we er eigenlijk in iedere natuurkundeles tenminste één zouden moeten doen!

Showdefysica3 beschrijft ruim 80 demonstraties en hun didactiek en staat ook nog eens boordevol suggesties om:

• een theatrale draai aan je demonstratie te geven

• te zorgen dat jijzelf én je leerlingen genieten van een onvergetelijke demonstratie

• het leereffect van de demonstratie zo groot mogelijk te maken

• leerlingen te betrekken bij de demonstraties door hen bijvoorbeeld metingen met hun telefoon te laten verrichten

In de werkgroep krijg je een beeld van het zojuist verschenen boek uit de NVON reeks.

Werkgroep 10 – VERVALLEN! vrijdagavond

Genieten van de sterrenhemel – met de klas!

Rob Walrecht | Rob Walrecht Productions

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

Iedereen die op een mooie, heldere avond de sterrenhemel ziet is onder de indruk. Welke ster is dat? Welke sterrenbeelden zie je? Zie ik ‘mijn’ sterrenbeeld?

Daarvoor is er de planisfeer, een handig instrument dat in te stellen is op de datum en tijd dat je wilt sterrenkijken, en dan die sterrenhemel overzichtelijk toont. Hij is ook erg geschikt voor gebruik in de klas, ook omdat het helpt de driedimensionale ruimte om ons heen te begrijpen.

Maar … hoe gebruik je de planisfeer en wat kun je ermee op school? En hoe leer je de leerlingen dan ruimtelijk te denken?

In onze cursus sterrenkunde voor docenten, ‘Leer het heelal begrijpen’, speelt de planisfeer natuurlijk een belangrijke rol. Een cursus sterrenkunde kan niet zonder uitleg van de sterrenhemel! De planisfeer kan ook de belangrijkste bewegingen aan de sterrenhemel illustreren: de dagelijkse beweging (aardrotatie), de jaarlijkse beweging van de aarde om de zon, de seizoenen, de hemelcoördinaten (vergelijkbaar met lengte en breedte op Aarde), de tijd die we gebruiken en veel meer.

De lessen over de sterrenhemel en hemelmechanica zijn interactief, met sets erg leerzame én leuke Vragen en Opdrachten. ‘Terloops’ leer je ook nog een aantal belangrijke sterren en sterrenbeelden herkennen.

Op 15 december kun je ervaren hoe dat werkt. We kunnen natuurlijk maar een deel ervan doen, maar als het goed is weet je na afloop al veel meer over de sterrenhemel en hoe de planisfeer is te gebruiken in je lessen!

Werkgroep 13 vrijdagavond

Conceptueel modelleren – Foto-elektrisch effect

Tessa Hoogma, Bert Bredeweg en Marco Kragten | Hogeschool van Amsterdam

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: onder- en bovenbouw havo/vwo

Presentatie WND 23 12 07.pptx

fig (1).JPG
fig (2).JPG
fig (3).JPG
fig (4).JPG
fig (5).JPG

Met behulp van Dynalearn (https://www.dynalearn.eu/) kunnen leerlingen actief werken aan hun conceptuele begripsontwikkeling van systemen door het maken van kwalitatieve computermodellen. In het vierjarige project Denker (https://denker.nu/) zijn samen met leraren en lerarenopleiders diverse lessen voor verschillende natuurkunde onderwerpen (bijv. kracht en beweging, balans in een ster) ontwikkeld voor voortgezet onderwijs (klas 2 t/m 6).

In deze werkgroep bespreken we kort de achtergrond van het project. Vervolgens ga je als deelnemer zelf aan de slag met een conceptueel model van het foto-elektrisch effect. Aan het eind bespreken we de ervaringen.

NB: Bij deze werkgroep is het handig als je zelf een laptop meeneemt.

Werkgroep 17 vrijdagavond en zaterdagmiddag

Quantum Ready: lesmateriaal en experimenten voor havo en vwo

Rutger Ockhorst en Lodewijk Koopman | TU Delft

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo WND Quantum Ready 2023 (1).pptx
IMG_2866-WG17.JPG
IMG_2868-WG17.JPG
IMG_2869-WG17.JPG
IMG_2870-WG17.JPG
IMG_3375-WG17.JPG
IMG_3376-WG17.JPG
IMG_3379-WG17.JPG

Quantumwereld is een vast onderwerp in het vwo-curriculum dat meestal aan het einde van de zesde klas wordt behandeld. Maar waarom zouden quantumconcepten niet ook in andere lagen van de middelbare school een rol kunnen spelen? Want quantum is overal om ons heen, zichtbaar en toepasbaar in het dagelijks leven. Op dit moment werken we daarom aan een NLT-module die quantummechanica, technologie en biologie met elkaar verbindt. De module gaat uit van toepassingen en biologische contexten om quantumconcepten te introduceren, inclusief hands-on leerlingactiviteiten. Deze activiteiten kunnen ook in de reguliere natuurkundelessen worden ingezet wanneer je het vak NLT niet geeft.

Daarnaast bouwen we een quantumlab voor scholieren bij het Science Center van de TU Delft zodat leerlingen kunnen experimenteren met quantum- en nanotechnologie, bijvoorbeeld voor hun profielwerkstuk. Ook dit quantumlab richt zich op zowel havo- als vwo-leerlingen. We doen niet te moeilijk over de vraag ‘is het wel echt quantum?’. Ons doel is leerlingen kennis te laten maken met quantumverschijnselen zodat ze Quantum Ready zijn.

Tijdens de werkgroep presenteren we de eerste hoofdstukken van de NLT-module en is er ruim de tijd om kennis te maken met een aantal van de experimenten die we voor het voortgezet onderwijs beschikbaar willen maken.

NB: Voor een aantal activiteiten is het handig als u een eigen laptop meeneemt maar niet noodzakelijk.

Werkgroep 18 vrijdagavond en zaterdagmiddag

Modeldidactiek: activiteiten voor in uw eigen les

Onne Slooten, Cathy Baars, Anita Tol en Ed van den Berg | Betapartners

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: onder- en bovenbouw havo/vwo

Flyer Modeldidactiek dec 23 achterkant.jpg
Flyer Modeldidactiek dec 23 voorkant.jpg
Modeldidactiek werkgroep wnd 2023.pptx
IMG_2963-WG18.JPG
IMG_2966-WG18.JPG
IMG_2967-WG18.JPG
IMG_2968-WG18.JPG
IMG_2969-WG18.JPG
IMG_3472-WG18.JPG
IMG_3474-WG18.JPG

Modeldidactiek is gebaseerd op het Amerikaanse Modeling Instruction ™ waarin het curriculum is opgedeeld in een beperkt aantal fysische modellen. Leerlingen leren deze modellen door activiteiten en experimenten en door hun resultaten, interpretaties en conclusies te uiten via whiteboards en in kringgesprekken. Dat is heel inspirerend en genereert veel fysisch redeneren, maar het is voor de docent ook een behoorlijke uitdaging. Er kunnen veel verschillende ideeën bestaan die leerlingen met veel overtuiging kunnen beargumenteren, maar die desondanks niet kloppen. Of leerlingen kunnen juist heel huiverig zijn om hun ideeën voor het voetlicht te brengen, waardoor het stil blijft.

Wat helpt is goed uitgedacht lesmateriaal. De ontwikkelgroep van de PLG Modeldidactiek is aan de slag gegaan met het Amerikaanse materiaal en heeft dit aangepast tot Nederlandse versies. Tijdens deze werkgroep kunt u zelf ervaren hoe een Modeldidactiek les werkt, door zelf even de ‘leerling pet’ op te zetten en de activiteiten zelf te doen. Ook geven wij een overzicht van het materiaal dat beschikbaar is. Deze werkgroep sluit goed aan bij de parallellezing ‘Modeldidactiek: leerlingen in discussie’, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden.

Werkgroep 24 vrijdagavond en zaterdagmiddag

Een spel als model: ontwerp je eigen kaartspel voor in de les

Serafine Beugelink en Garmt de Vries-Uiterweerd | Elementary Games en Christelijk Lyceum Zeist

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: onder- en bovenbouw havo/vwo

IMG_2904-WG24.JPG
IMG_2906-WG24.JPG
IMG_2907-WG24.JPG
IMG_2908-WG24.JPG
IMG_3416-WG24.JPG
IMG_3417-WG24.JPG
IMG_3418-WG24.JPG

Wie heeft er zin in een potje Trimemory, Stroomkring of Elementary?

Af en toe een kaartspelletje spelen is een welkome afwisseling in de les. Even weg uit het boek, weg van het beeldscherm – in een groepje rond de tafel met een set kaarten in hun handen raken leerlingen enthousiast en betrokken (en ze leren er ook nog iets van). Een kaartspel is eenvoudig in te zetten: je pakt het zo uit de kast en de leerlingen kunnen zonder verdere voorbereiding beginnen. Het mooie is dat veel natuurkundige onderwerpen prima in spelvorm te verpakken zijn. Materiaal en spelregels dienen daarbij als model voor de fysische werkelijkheid. Een nuttige en laagdrempelige lesactiviteit dus!

Hoe kom je nu aan een spel dat aansluit bij het onderwerp dat je behandelt? Precies daarmee gaan we in deze werkgroep aan de slag. In een korte inleiding delen de werkgroepleiders hun ervaringen met het ontwerpen van een spel, daarna ga je zelf aan het werk. Papier, scharen, stiften en een beetje creativiteit, veel meer is er niet nodig om van idee tot prototype te komen. Natuurlijk gaan we de spellen ook testen.

Volg deze werkgroep, en wie weet storten jouw leerlingen zich binnenkort op het Metrisch toepen of Formulepoker!

Werkgroep 26 vrijdagavond

‘Moord’ of ‘Ongeluk’ – Modelleren als middel, niet als doel

Kars Verbeek | Radboud Docenten Academie & Kandinsky college Nijmegen

Karakter: ‘actief modellerende’ werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

Crime_Scene_Modelleren_WND2023_VBK.pptx
Model Crime Scene WND_werkend_model.cmr7
Model Crime Scene.cmr7
Modelleer-kwartet-2023_WND.pptx
IMG_2937-WG26.JPG
IMG_2940-WG26.JPG
IMG_2941-WG26.JPG

In deze werkgroep gaan deelnemers in tweetallen actief aan de slag met een forensische casus. Het doel is om verschillende scenario’s zoals ‘poging tot moord’ of ‘ongeluk’ te onderbouwen of uit te sluiten. Door bewijsmateriaal goed te bekijken en te modelleren in een forensisch model kunnen beargumenteerde keuzes worden gemaakt. Aan het einde van de werkgroep volgt een rechtszaak waarin deelnemers een jury vormen en het eindoordeel bepalen: ‘moord’ of ‘ongeluk’. Tenslotte wordt besproken hoe deze werkvorm in de klas kan worden ingezet, welke moeilijkheden en misconcepten rondom werken met modellen zichtbaar worden bij leerlingen en welke uitdagingen er zijn voor de docent.

NB: Neem een opgeladen laptop met Coach mee naar de werkgroep.

Werkgroep 28 vrijdagavond en zaterdagmorgen

Denk mee over de nieuwe examenprogramma’s

Wilfred van Elsäcker, Wichard Oosterman, Maarten Pieters en Pieter Smeets | NNV en NVON

Karakter: presentatie met uitgebreide discussie

Niveau: vmbo en bovenbouw havo/vwo

WND verslag actualisatie examenprogramma v1_0.pptx
IMG_2773-WG28.JPG
IMG_2774-WG28.JPG
IMG_2776-WG28.JPG
IMG_2778-WG28.JPG
IMG_3053-WG28.JPG
IMG_3054-WG28.JPG

In deze werkgroep praten we je bij over de conceptexamenprogramma’s natuurkunde en willen we een gesprek voeren en reacties verzamelen. NNV en NVON zullen namens de vakverenigingen reageren op de conceptexamenprogramma’s. Daarom wordt deze werkgroep geleid door vertegenwoordigers van NVON en NNV.

Ergens tussen 2025 en 2030 zul je met een nieuw examen­programma gaan werken: nieuwe eindtermen en syllabusspecificaties en dus ook veranderingen in de examenopgaven, je lessen, je boek. Voor havo/vwo zullen de veranderingen waarschijnlijk beperkt zijn, maar voor het vmbo, waar het huidige examenprogramma al 25 jaar oud is, zal er meer veranderen. Vorig schooljaar heeft de Vakvernieuwingscommissie Natuurwetenschappelijke vakken een raamwerk en enkele voorbeeld-eindtermen ontworpen voor de nieuwe programma’s. Hierop is door veel vakverenigingen, waaronder NVON en NNV, commentaar geleverd. Op 1 december zal de vernieuwingscommissie ons als verenigingen een volledige set concept-eindtermen toesturen, met het verzoek om commentaar en suggesties bij een aantal belangrijke vragen. We willen deze WND-werkgroep gebruiken om de voorstellen te tonen en met elkaar een gesprek aan te gaan, gestuurd door de vragen die de vakvernieuwingscommissie stelt. De onderwijscommissies van NNV en NVON zullen de reacties van de WND-werkgroep bundelen met reacties van andere leden, in een antwoord van NNV en één van NVON. De vernieuwingscommissie zal de gecombineerde reacties van de organisaties voor bètavakken gebruiken in haar laatste ontwerpronde, die komend voorjaar zal plaatsvinden.

Deze actualisatie van examenprogramma’s wordt in opdracht van het ministerie van OCW en onder regie van SLO uitgevoerd door een vakvernieuwingscommissie, bestaande uit leraren, vakinhoudelijk experts en curriculumexperts. Erik Woldhuis, die als SLO-curriculumexpert natuurkunde deelneemt in de commissie voor natuurwetenschappelijke vakken, is bij deze WND-werkgroep beschikbaar om het proces en de discussies in de commissie waar nodig toe te lichten.

Meer informatie op:

https://www.actualisatie-examenprogrammas.nl/natuurwetenschappelijke-vakken

https://www.nnv.nl/Sectie_onderwijs/

https://www.nvon.nl/nvox/nieuwe-examenprogrammas-de-nvon-denkt-mee

Werkgroep 29 vrijdagavond

Modelleren: van VO naar HBO Technische Natuurkunde

Saskia van Asselt, Derek Land, Sanne Smit, Stefan van Ekeren, Bas Kluft, Else van Wageningen, Kristel Verhofstadt en Joris Ligthart | diverse opleidingen Technische Natuurkunde

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo en doorstroom naar HBO

IMG_2822-WG29.JPG
IMG_2823-WG29.JPG
IMG_2826-WG29.JPG

Leerlingen die enthousiast zijn over natuurkunde, dat is natuurlijk geweldig! Wil je hen stimuleren om hier iets mee te gaan doen in een vervolgopleiding, maar weet je niet precies wat de mogelijkheden zijn? In deze werkgroep word je kort geïnformeerd over de vier opleidingen HBO Technische Natuurkunde die Nederland rijk is. We vertellen over wat de bachelor opleiding Technische Natuurkunde inhoudt en wat het verschil is met de bachelor opleiding op WO niveau. Vervolgens ga je zelf aan de slag met het maken van een model en het uitvoeren van een bijbehorend experiment, wat je direct zou kunnen toepassen op een 5 HAVO of VWO klas. Aan de hand van deze opdracht wordt toegelicht welke rol modelleren binnen de opleidingen HBO Technische Natuurkunde heeft.

De werkgroep wordt verzorgd door docenten van de opleiding Technische Natuurkunde van De Haagse Hogeschool, Fontys, Saxion en de Hogeschool van Amsterdam.

NB: Vergeet je laptop niet!

Werkgroep 31 vrijdagavond

Snel formatief handelen met diagnostische vragen

Jelle Brill en Sofie Faes | NVON

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

wnd 2023.pptx
IMG_2873-WG31.JPG
IMG_2875-WG31.JPG
IMG_2876-WG31.JPG
IMG_2877-WG31.JPG

Als docent kun je betere beslissingen maken als je weet wat er in de hoofden van leerlingen gebeurt. Met een diagnostische vraag kun je veelvoorkomende misvattingen snel zichtbaar maken. Als de leerling of docent er vervolgens een actie aan verbindt is het een manier om makkelijk formatief te handelen in de les.

Tijdens deze interactieve lezing ervaar je zelf hoe het is om diagnostische vragen te beantwoorden en als docent te gebruiken. Het wordt duidelijk hoe je de vragen kunt gebruiken om snel formatief te handelen zonder administratie. Vervolgens ga je met collega’s aan de slag om samen nieuwe vragen te ontwikkelen. We bieden een werkvorm aan die je ook in je eigen vakgroep kunt inzetten.

De NVON wil goede diagnostische vragen beschikbaar maken voor elke docent en is daarom bezig een kennisbank met goede vragen te ontwikkelen. Je krijgt tijdens deze werkgroep inzicht in de diagnostische vragen die al ontwikkeld zijn. Je gaat na deze werkgroep naar huis met een effectieve werkvorm om het leren verder te helpen, een vraag die bij jouw leerlingen past en een werkvorm om er in je vakgroep actief mee aan de slag te gaan.

Info over het project: www.diagnostischevragen.nl

NB: Het is handig een device bij je te hebben.

Werkgroep 32 vrijdagavond en zaterdagmorgen

Model-leren begint met een experiment

David Fokkema en Annelies Vlaar | VU

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

IMG_2929-WG32.JPG
IMG_2931-WG32.JPG
IMG_2932-WG32.JPG
IMG_3200-WG32.JPG
IMG_3202-WG32.JPG
IMG_3203-WG32.JPG
IMG_3205-WG32.JPG

Je denkt te begrijpen hoe de natuur in elkaar zit en schrijft dat op: hoera, een model. Als je het heel goed begrijpt kun je het model vangen in een vergelijking, een formule. Maar klopt je model wel? Daarvoor is maar één test mogelijk: het experiment. Het grootste deel van ons onderwijs richt zich echter op theorie: we vertellen leerlingen ‘hoe het zit’ en ze leren om de relevante getallen uit opgaves te halen en dan de formules uit Binas in te vullen. Leerlingen krijgen aangeleerd om tijdens een experiment iets te variëren; de lengte van een slinger bijvoorbeeld. Maar veel snappen niet goed waarom en vaak hebben ze de neiging om voor tien meetpunten ook tien keer de formule in te vullen en zo tien antwoorden te krijgen. Moet je die dan middelen? En is de formule wel geldig in de gegeven situatie, is deze niet te veel versimpeld, welke aannames zijn gedaan om tot deze formule te komen? De meetpunten en het model zullen zelden exact overlappen wat ruimte biedt aan leerlingen om dieper na te denken over de praktische betekenis van de gebruikte natuurkunde.

Tijdens deze werkgroep bespreken we hoe je leerlingen duidelijk maakt waarom we tijdens metingen één grootheid variëren. We visualiseren de meetgegevens en vergelijken dit met een model. Met een intuïtieve gebruikersinterface zien we hoe het model verandert als we fysische parameters aanpassen. Dat kan in sprongen, maar ook heel mooi geleidelijk. Leerlingen krijgen gevoel voor wat een model is, hoe je kunt zien of je model overeenkomt met de werkelijkheid, en hoe je je model kunt uitbreiden of aanpassen als dat nog niet zo is. Voor deze werkgroep maken we gebruik van Tailor, ontwikkeld aan de Vrije Universiteit voor het gebruik tijdens natuurkundepractica in het voortgezet en hoger onderwijs. Als je wilt kun je het voor aanvang van de werkgroep al installeren op je eigen laptop door davidfokkema/tailor te bezoeken.

Werkgroep 33 vrijdagavond

Leerling- en docentbetrokkenheid vergroten met eigenfrequentie

Simon de Groot | Peellandcollege Deurne

Karakter: presentatie met uitgebreide discussie

Niveau: onder- en bovenbouw havo/vwo

IMG_2781-WG33.JPG
IMG_2784-WG33.JPG

Wij willen via deze werkgroep onze zelfontwikkelde modules presenteren, docenten enthousiast maken om deze modules te gebruiken of om als coauteur te helpen de modules te verbeteren.

Al jaren maken we onder de naam eigenfrequentie gebruik van zelfontworpen modules voor boven- en onderbouwbouw HAVO en VWO. Door het toepassen van kenmerken van onderzoekend leren krijgen leerlingen een groter eigenaarschap over de lesstof en ontstaat een prettige dynamiek in onze lessen.

Eén van de uitgangspunten bij het ontwikkelen is steeds geweest: wat de leerling zelf kan doet de leerling zelf. Een gevolg is dat er minder frontaal wordt lesgegeven bij het gebruik van een module.

Alle extra materialen zijn verwerkt in een eigenfrequentiemodule. Dus een incidenteel werkblad, oefenblad of practicumblad gebruiken we niet meer. Ook verwijzing naar filmpjes, afbeeldingen, tools en applets; alles verloopt via de module.

De eigenfrequentiemodules zijn methode-onafhankelijk opgesteld, vrij van rechten en gratis beschikbaar in zowel pdf als in word format zodat gemakkelijk aangepast kan worden naar de eigen situatie. Omdat de methode modulair is kan naar wens slechts een paragraaf, een heel hoofdstuk of meerdere hoofdstukken gebruikt worden.

In de werkgroep is aandacht voor de ontwerpprincipes en presenteren we de modules zelf. Verder zal er ruimte zijn voor discussie over deze manier van lesgeven. We zijn op zoek naar docenten die de modules willen gebruiken en we zoeken coauteurs. Door deze werkgroep hopen we in contact te komen met geïnteresseerde collega’s. Meer informatie over het project op www.eigenfrequentie.nl.

Werkgroep 40 vrijdagavond

Alles is blackbox

Enno van der Laan | Rijksuniversiteit Groningen, Natuurkunde Olympiade

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

20231215_194040.jpg
20231215_194044.jpg
20231215_194047.jpg
20231215_194051.jpg
20231215_194058.jpg
IMG_2840-WG40.JPG
IMG_2841-WG40.JPG
IMG_2842-WG40.JPG

Een model kan voorspellen wat de output is bij een bepaalde input of kan verklaren waarom de output is zoals die is. Toch is heel vaak niet bekend waar het model uit bestaat: het is een blackbox.

Echter, door metingen te doen aan een blackbox kun je eigenschappen van die blackbox vinden. En kun je er wellicht achter komen wat het ‘model’ in de blackbox is.

Bij de eindronde van de Natuurkunde Olympiade zijn er in de afgelopen jaren verschillende (elektrische) blackboxjes gebruikt (als deel) voor de praktische toetsing. Deze zijn prima te gebruiken om leerlingen te leren onderzoeken, om er achter te komen wat het ‘model’ in de blackbox is.

Kennis, vaardigheid maar ook creativiteit zijn nodig om de blackbox te ‘kraken’. Veelal een echte uitdaging.

Tijdens de werkgroep liggen acht verschillende blackboxes klaar om onderzocht te worden. Direct aan de slag! Alleen of samen met een collega!

Werkgroep 41 vrijdagavond

Proefprikkels en ‘Zie je de touwtjes?’

Ruud Brouwer en Kim Blankendaal | STEVIN natuurkunde

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

IMG_2788-WG41.JPG
IMG_2791-WG41.JPG
IMG_2792-WG41.JPG
IMG_2794-WG41.JPG

Uit de proeven van STEVIN en de bundels Proefprikkels/Smaakmakers is een mooie voorstelling ontstaan die we op verzoek opvoeren in het land: ‘Zie je de touwtjes?’ Deze voorstelling doen wij (Kim en Ruud) graag aan jullie voor.

We laten ook zien dat STEVIN een natuurkundeboek is dat minimaal drie jaar meegaat. Het bevat de leerstof voor 4 en 5 havo of 4, 5 én 6 vwo in één boek en dus geen jaarlijks papier (verkwistend) weggooi-flex-boek. De inhoud van STEVIN voldoet aan de syllabus natuurkunde 2024. Antwoorden, werkbladen en extra oefenopgaven zijn gratis.

Werkgroep 42 vrijdagavond, zaterdagmorgen en zaterdagmiddag

Natuurkunde op volle toeren!

Karel Langendonck | Fontys Lerarenopleiding Tilburg

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

IMG_2885-WG42.JPG
IMG_2887-WG42.JPG
IMG_2888-WG42.JPG
IMG_2890-WG42.JPG
IMG_2891-WG42.JPG
IMG_3395-WG42.JPG
IMG_3396-WG42.JPG
IMG_3398-WG42.JPG
IMG_3399-WG42.JPG
IMG_3400-WG42.JPG
IMG_3401-WG42.JPG
IMG_3166-WG42.JPG
IMG_3167-WG42.JPG
IMG_3168-WG42.JPG
IMG_3170-WG42.JPG
IMG_3172-WG42.JPG

Dat beeld van de tergend langzaam zakkende naald die zich positioneert in de groef waarna, na wat aanvankelijk gekraak, het genot kan beginnen! Misschien herkenbaar?

Het uitbrengen van muziek op vinyl en het draaien van platen is weer helemaal van deze tijd. De ouderwetse platenspeler wordt door velen weer uit het stof gehaald en laat dit apparaat nou twee eenvoudige kenmerken hebben: het draait rond en er komt geluid uit. En dat heeft dus alles met natuurkunde te maken!

In deze werkgroep onderzoeken we toepassingen die een platenspeler kan hebben in de natuurkundeles en voor welke fysische principes het apparaat model zou kunnen staan. Daarbij passeert een aantal mogelijke experimenten, demonstraties en vakdidactische overwegingen de revue en wordt u vooral ook zelf aan het werk gezet met een platenspeler. U verlaat de werkgroep wellicht wat duizelig, maar hopelijk wel geïnspireerd.

Werkgroep 43 vrijdagavond en zaterdagmiddag

Quantum in je huiskamer

Kees Hooyman | St Bonifatiuscollege, Utrecht

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

WND 2023 - Quantum in je huiskamer.pptx

IMG_2807-WG43.JPG
IMG_2808-WG43.JPG
IMG_2809-WG43.JPG
IMG_3336-WG43.JPG
IMG_3337-WG43.JPG
IMG_3338-WG43.JPG

Het concept band gap bij halfgeleiders is een nieuw onderdeel van het domein Quantumwereld. Het gaat met name over toepassingen bij elektrische componenten zoals een zonnecel. Daarmee komen ook andere concrete toepassingen in beeld die Quantum een plek geven in de ‘echte’ wereld. Zo worden Quantum Dots (Nobelprijs scheikunde 2023) toegepast in moderne beeldschermen. Daarmee komt Quantum de huiskamer binnen.

De werking van Quantum Dots is gebaseerd op de eigenschappen van halfgeleiders. De band gap van deze kleine korrels neemt toe naarmate de afmetingen van de korrels kleiner zijn. De korrels absorberen blauw of violet licht, en zenden vervolgens rood, oranje, geel of groen licht uit. Met de Qled technologie blijkt het mogelijk om beeldschermen te maken met verbluffende kleurweergave, hoge helderheid en spectaculair contrast. Deze toepassing van eigenschappen van halfgeleiders heeft een mooie plek gekregen in de methode Newton, naast andere toepassingen zoals de zonnecel, LED, NTC en LDR.

In deze werkgroep laten we zien hoe het hoofdstuk Quantumwereld is opgebouwd in de nieuwe editie van Newton. Wat is er verdwenen? Wat is nieuw? En wat zijn de andere aanpassingen? Daarnaast laten we zien hoe de digitale omgeving bij Newton de leerlingen helpt om het quantumgedrag van fotonen en materiedeeltjes beter te begrijpen.

NB: Neem voor deze werkgroep je eigen laptop mee.

Werkgroep 45 vrijdagavond en zaterdagmorgen

Slimmer werken en modelleren met AI

Roeland Verbakel | Recon Openluchtschool & HandiHow

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

IMG_2955-WG45.JPG
IMG_2957-WG45.JPG
IMG_2958-WG45.JPG
IMG_3234-WG45.JPG
IMG_3239-WG45.JPG
IMG_3240-WG45.JPG

Wij nodigen je uit voor een boeiende werkgroep, georganiseerd door Roeland Verbakel, een applicatieontwikkelaar en parttime natuurkundedocent, gebaseerd op het inzetten van Kunstmatige Intelligentie (AI) in je dagelijkse onderwijspraktijk.

In deze werkgroep gaan we verkennen hoe AI kan worden gebruikt in de onderwijscontext. Onze focus ligt op de toepassing en begrip van AI en hoe deze digitale assistenten kunnen worden ingezet om te helpen bij het creëren van lesplannen, brieven, studiewijzers en zelfs bij het genereren van Python-code voor bijvoorbeeld modelleren van natuurwetenschappelijke fenomenen zoals vrije val.

Tijdens de werkgroep zul je ontdekken:

1. Praktijkvoorbeelden van AI-toepassingen in het onderwijs.

2. Hoe je AI kunt inzetten voor je lesvoorbereidingen.

3. Hoe je Python code voor een natuurkundig model kunt laten schrijven door AI.

4. Hoe je vervolgens de code kunt uittesten in Google Colab.

Je krijgt de kans om hands-on ervaring op te doen met AI in een onderwijscontext en om te discussiëren over de implicaties en mogelijkheden ervan voor de toekomst van onderwijs. Deze werkgroep is de perfecte gelegenheid om te leren en ideeën te delen met andere vooruitstrevende docenten.

NB: Neem een laptop mee als je actief wilt meedoen met de voorbeelden! Je kunt alvast een account maken bij ChatGPT (chat.openai.com) en Google Colab (colab.research.google.com). Deze tools zijn gratis te gebruiken. Voor Google Colab heb je wel een Google account nodig.

Als je geen Google account hebt, dan zijn er alternatieven zoals Replit (replit.com) voor het draaien van Python code.

Werkgroep 46 vrijdagavond

Autonomie ondersteunen met gamification: Skill Tree

Gerben Bakker | Boemlauw Natuurkunde

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

IMG_2880-WG46.JPG
IMG_2883-WG46.JPG

Autonomie ondersteunen is keuzeruimte geven met heldere grenzen. Maar hoe doe je dat?

Wat kan ik dan precies met een Skill Tree?

De Skill Tree biedt een structuur om maatwerk vorm te geven binnen uw natuurkundelessen. Leerlingen doorlopen de stof op een gestructureerde manier op hun eigen niveau en in hun eigen tempo. Door middel van allerlei activiteiten ontdekken zowel de leerlingen als uzelf of zij de stof voldoende beheersen om verder te gaan, of dat herhaling nodig is. Een voor de hand liggende activiteit is natuurlijk een toetsje dat u vervolgens nakijkt, maar om nu een heel hoofdstuk lang alleen maar formatieve toetsjes af te nemen wordt al snel wat eentonig.

Wat gaan we doen?

Tijdens deze werkgroep ligt de focus op de praktische kant van het gebruiken van de Skill Tree. De belangrijkste aandachtspunten en inzichten komen voorbij, maar u gaat vooral zelf aan de slag met het bouwen van (een aanzet tot) uw eigen Skill Tree en het verzamelen of ontwerpen van leeractiviteiten en assessments.

Neem eventueel uw methode mee!

Werkgroep 50 vrijdagavond

Leerlingen ondersteunen bij het begrijpen van natuurkundemodellen

Kees van der Velden en Roger Rikken | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: alle niveaus

Presentatie Werkgroep Roger Rikken en Kees van der Velden.pptx

IMG_2944-WG50.JPG
IMG_2947-WG50.JPG
IMG_2949-WG50.JPG
IMG_2951-WG50.JPG

Bij het leren van natuur- en scheikunde speelt de aan te leren vaktaal een belangrijke rol. Naast woorden en symbolen bestaat deze taal ook uit modellen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan diagrammen met elektrische veldlijnen, atoommodellen, dwarsdoorsneden van buizen met knopen en buiken, krachtendiagrammen en de ideale gaswet.

De term ‘model’ wordt in schoolboeken weinig geproblematiseerd. Vaak ontbreekt er een toelichting op wat een model nu eigenlijk is, waarom we een model gebruiken, wat de mogelijkheden en beperkingen zijn of waarom er soms verschillende modellen voor hetzelfde concept gebruikt worden. Modellen zijn voor docenten vaak vanzelfsprekend, met hun mogelijkheden én beperkingen, terwijl ze dat voor leerlingen vaak (nog) niet zijn. Dit kan leiden tot begripsproblemen.

In deze werkgroep analyseren we gezamenlijk de manier waarop enkele modellen worden gebruikt in het natuurkunde-onderwijs, zowel in de lessen als in de schoolboeken.

Dit zal een aantal criteria voor het onderwijzen van modellen opleveren. Vervolgens passen we deze criteria proefondervindelijk toe op een nieuw model, waar we in onze lespraktijk gebruik van maken. Op deze manier komen we tot concrete voornemens voor ons eigen onderwijs.

Werkgroep 51 vrijdagavond

Best practices: Hoe maak je natuurwetenschappelijke vakken boeiend voor iedere leerling?

Sisters in Science: Lotte, Mimi en Noor | Noordhoff

Karakter: presentatie met uitgebreide discussie

Niveau: alle niveaus

IMG_2846-WG51.JPG
IMG_2848-WG51.JPG
IMG_2849-WG51.JPG
IMG_2850-WG51.JPG
IMG_2851-WG51.JPG

Hoe maak je jouw natuurwetenschappelijke vakken interessant, inspirerend en spannend voor iedere leerling? Sisters in Science, drie wetenschappers, nemen je hierin mee.

In deze inspiratiesessie ga je gezamenlijk op zoek naar de mogelijkheden om je vak nog aantrekkelijker te maken en de interesse van jouw leerlingen te wekken. Maar tegelijkertijd ook inclusiever te maken voor iedereen. We hopen je te mogen ontvangen en te inspireren tijdens deze werkgroep.

Deze werkgroep is onderdeel van de samenwerking van Sisters in Science en Noordhoff. Samen maken we leren leuker én relevanter voor jouw leerlingen. Je leest er meer over op noordhoff.nl/sistersinscience

Werkgroep 53 vrijdagavond

Modelleren met Nova

Hans van Bemmel | Malmberg

Karakter: presentatie met uitgebreide discussie

Niveau: bovenbouw havo/vwo

WND 2023 Nova VWO.pptx

IMG_2858-WG53.JPG
IMG_2860-WG53.JPG
IMG_2862-WG53.JPG

Computermodellen voor krachten, trillingen, elektrische velden en energie. En modellen in de zin van domein H, Natuurwetten en Modellen. Hoe maak je deze onderwerpen aantrekkelijk en begrijpelijk voor de leerling? In Nova komen modellen voortdurend langs in de lessen én er is een apart hoofdstuk voor gereserveerd: in hoofdstuk 14 komen examentraining en denken over modellen samen. Werkgroepleider Hans van Bemmel, docent en auteur van Nova, zal laten zien hoe behoudswetten en schaalwetten overal voorkomen en hoe die in Nova behapbaar zijn gemaakt. Hans zal ook voorbeelden laten zien van wat leerlingen op zijn school als PO hebben uitgewerkt, zoals de vos die een haas vangt (ook bekend uit NVOx)
, het zwaartekrachtbiljart en het string-spring-swing-thing. Kom naar de werkgroep en ga met tips en nieuwe ervaringen de deur uit en pas ze direct toe in je lessen.

Werkgroep 54 vrijdagavond

Hack een Exoplaneet met CHEOPS

Jeroen Brink | ESERO

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

Hack een Exoplaneet met CHEOPS.pptx

IMG_2896-WG54.JPG
IMG_2898-WG54.JPG
IMG_2899-WG54.JPG

Welke planeten zijn er buiten ons zonnestelsel? En hoe komen we hier meer over te weten? In deze ESERO werkgroep werk je als een wetenschapper, onderzoek je reeds bekende exoplaneten met data van de ESA-satelliet CHEOPS en leer je meer over de educatieve hackathon Hack een Exoplaneet.

Werkgroep 59 – samengevoegd met werkgroep 13 vrijdagavond en zaterdagmiddag

Kwalitatief modelleren met Dynalearn

Erik Min | ILO, Universiteit van Amsterdam

Karakter: actieve werkgroep met zelfwerkzaamheid van de deelnemers

Niveau: bovenbouw havo/vwo

Leerlingen hebben vaak moeite met redeneren rondom abstracte concepten. Het onderzoeksproject Denker probeert door middel van grafisch, kwalitatief modelleren, dus zonder directe numerieke uitkomsten, het causaal denken en beschrijven van causale verbanden te bevorderen. Dit wordt gedaan in een speciaal hiervoor ontwikkelde software-omgeving, Dynalearn. Leerlingen kunnen hierin specifieke typen verbanden aanleggen tussen objecten en grootheden, en zien hoe deze evolueren en elkaar beïnvloeden.

Tijdens de werkgroep geven we een beknopte introductie op het programma en ga je vooral zelf het modelleren en redeneren uitproberen aan de hand van een lesbrief over sterevolutie. De hele lesbrief past waarschijnlijk niet, dus we geven je ook het uiteindelijke model om te ervaren hoe leerlingen de dynamiek van het model zien.

Dynalearn is inmiddels op een flink aantal scholen en in verschillende klassen en niveaus uitgeprobeerd, met verschillende onderwerpen in meerdere bètavakken, maar we horen graag feedback op de lesbrief of het programma!

NB: De omgeving is geheel online te benaderen op je eigen laptop (neem die dus mee).