Historische hoogtepunten van grafische verwerking


Léon Lalanne


 
Lalanne: gemiddelde temperatuur te Halle
Klik op het plaatje om de grafiek  te zien
De Franse ingenieur Léon Lalanne zag in dat reliëfkaarten zeer goed bruikbaar waren voor de weergave van de geografische variatie van allerlei variabelen. Hij maakte, in de tweede helft van de 19e eeuw, meerdere kaarten volgens dit principe.
Hij besefte echter dat de methode niet alleen bij kaarten bruikbaar was, maar steeds wanneer de waarde van een derde variabele moet worden weergegeven als functie van twee andere. Een wel zeer fraai voorbeeld is de grafiek hiernaast, waarop de lijnen punten verbinden van gelijke gemiddelde temperatuur.
Lalanne: mannelijke bevolking Parijs 1840
Klik op het plaatje om de grafiek te zien
Lalanne experimenteerde met volstrekt nieuwe vormen van grafische weergave. Hij maakte uitgebreid gebruik van schaaltransformaties, door hem "meetkundige anamorfosen" genoemd. De logaritmische was daarvan de meest gebruikte, maar zeker niet de enige zoals blijkt uit nevenstaand nomogram waarin Lalanne de mannelijke bevolking van Frankrijk in 1840 vastlegde.
De horizontale en verticale schalen zijn in deze grafiek evenredig met de cumulatieve frequenties, waardoor de diagonale lijnen, die deze frequenties weergeven, op onderling gelijke afstanden komen te liggen. Om bijv. af te lezen hoeveel mannen er waren tussen de 20 en de 40 jaar, gaat men vanaf de 20 op de verticale as naar links tot aan de verticale lijn die correspondeert met 40 op de horizontale as. Het snijpunt van de beide lijnen ligt op de diagonale lijn die een bevolking van 5 (miljoen mannen) aangeeft.
Lalanne: winddiagram
Klik op het plaatje om de grafiek te zien
Daar waar windrichtingen grafisch moeten worden weergegeven ligt het gebruik van poolcoördinaten voor de hand.
De grafiek hiernaast toont op hoeveel dagen per jaar de wind in een bepaalde richting waaide. Lalanne is waarschijnlijk de eerste geweest die dergelijke grafieken maakte.

Later werd ingezien dat deze vorm van weergave nuttig kon zijn voor gegevens die zich periodiek herhalen. De Franse spoorwegen brachten bijv. een grafiek uit waarin de wekelijkse inkomsten waren weergegeven rondom een soort wiel met 52 spaken waarvan de lengte evenredig was met de inkomsten. Door de uiteinden van de spaken met lijstukken te verbinden ontstond een soort spinnenweb.



 
Terug   vorige bladzijde volgende bladzijde Volgende

 
inhoud | inleiding | prille begin | Lambert | Playfair | Quetelet | Nightingale | Minard | kaarten | Lalanne | 'golden age' | pictogrammen | onderwijs | links | literatuur | index


Historische hoogtepunten van grafische verwerking -  © NIEUWE WISKRANT - maart 1999

voor het laatst bijgewerkt op: 5 juni 1999