Werkgroep 41: Proeven van Vroeger: Een NLT-module wetenschapsgeschiedenis (5/6 vwo)

H. Asper, T. Cocquyt en H. Huistra

Voor verbranding is zuurstof nodig. Als je ouders blauwe ogen hebben, heb jij die ook. En wat je ook laat vallen, het heeft altijd dezelfde versnelling: 9,81 m/s2. Kennis van de natuur lijkt simpel en zeker, als je het eenmaal hebt. Maar die kennis verkrijgen is zo makkelijk nog niet. Want hoe pak je dat aan, natuuronderzoek? De meeste natuurwetenschappers zullen een antwoord geven dat lijkt op het volgende. Je begint met waarnemingen, stelt dan hypothesen op, voert experimenten uit, past je hypothesen aan, en ontwerpt zo theorieën. Tenminste – de meeste natuurwetenschappers uit ónze tijd. Want in, bijvoorbeeld, de veertiende eeuw, begonnen veel natuuronderzoekers niet met het doen van waarnemingen, maar met het lezen van boeken van erkende autoriteiten – vaak onderzoekers uit de Oudheid. Experimenteren vonden ze onnodig, en zou niet tot ware kennis kunnen leiden.
De methoden om de natuur te onderzoeken, verschillen van tijd tot tijd. De module Proeven van Vroeger, ontwikkeld aan het Junior College Utrecht, laat zien hoe mensen in het verleden geprobeerd hebben om hun kennis over de natuur te vergroten. Leerlingen zien zo waar onze huidige wetenschap vandaan komt, en dat helpt om beter te begrijpen hoe hij werkt. Daarbij ontdekken ze dat die werking zo eenvoudig nog niet is: het resultaat mag dan simpel en zeker lijken, de weg ernaartoe is dat niet. Mislukkingen, verkeerde gokken en toevalstreffers zijn aan de orde van de dag.
In de module wordt benadrukt dat wetenschappelijke theorieën niet uit de lucht komen vallen, maar worden gemaakt.Door mensen. En die mensen zijn nooit alleen maar wetenschappers werkend in een laboratorium afgezonderd van de wereld. Integendeel, ze staan midden in die wereld, en alle sociale, culturele, maatschappelijke en politieke factoren die die wereld maken, maken ook de mensen die wetenschap bedrijven – en daarmee maken die factoren ook de wetenschap zelf. In Proeven van Vroeger ontdekken leerlingen hoe die factoren de wetenschap in het verleden beïnvloed hebben, en dat kan ze helpen om deze invloeden ook in het heden te herkennen.
Deze werkgroep, gegeven door de ontwikkelaars van de module, laat de deelnemers kennis maken met Proeven van Vroeger. Deelnemers krijgen een indruk van het programma, en gaan ook zelf aan de slag met materiaal uit de module. Zij zullen, net als de leerlingen, een 'historisch practicum' uitvoeren, waarin ze proberen het prisma-experiment van Newton te reproduceren, om te ontdekken hoe overtuigend dat experiment nu werkelijk was.

Website: http://www.proevenvanvroeger.nl