Kan ik er wat aan doen? Ja zeker!

Werkgroep 13

J. Leisink

Een werkvorm met alleen maar voordelen

Dit artikel geeft een idee met grote leerling-motivatie voor die docenten, die ervaring hebben met practicum. Voor de meesten van ons dus. Dit is het voorstel: laat leerlingen, die in het eerste of tweede leerjaar kennis hebben gemaakt met de vakken natuurkunde en/of techniek terug gaan naar hun oude basisschool om ze daar practicumles te laten geven als een vorm van de tegenwoordig gewenste maatschappelijke stage.

Iedereen van ons weet het en we zijn het er met z’n allen ook over eens, dat in het basisonderwijs al moet worden begonnen met natuurkunde en techniek, om leerlingen meer voor die vakken te interesseren. Er zijn basisscholen die dat keurig voor elkaar hebben, maar op het merendeel van de basisscholen hangen natuurkunde en techniek er maar een beetje bij.

Het idee om leerlingen uit het eerste of tweede leerjaar van het voorgezet onderwijs practicumlessen te laten geven in het basisonderwijs is een praktische oplossing voor dit probleem. Laten we deze leerlingen verder in dit verhaal verder junioren noemen.

Ik heb met deze werkwijze ruim een jaar ervaring opgedaan en de resultaten geven beide partijen winst.

Organisatie:

• Junioren mogen les geven op de basisschool waar zij vandaan komen. Zij kennen de leerkrachten en de werkwijze op die school.
• Ook kennen de junioren de leerlingen op de basisschool. Toen de junioren in groep 8 zaten, zaten de huidige 8e groepers in groep 6 of 7. Vanuit die situatie heeft de junior een natuurlijk overwicht. Er is bovendien vanuit de huidige groep 8 ook interesse in hetgeen de junior op zijn nieuwe school meemaakt, want daar gaan zij binnenkort ook naar toe.
• De junior geeft zijn practicumles in een aparte ruimte aan een groepje van maximaal 4 tot 5 kinderen. Dat is een te hanteren en overzichtelijk kleine groep. Het materiaal voor deze practicumles krijgt de junior mee van zijn huidige school en heeft hij dus in 4 tot 5-voud bij zich. Om een hele klas de proeven te laten doen krijgt hij dus ieder half uur een nieuw groepje bij zich. Voor de meeste basisscholen is deze werkwijze, waarin leerlingen zelfstandig in groepjes bezig zijn heel normaal. (Daar kunnen wij weer van leren.)
• De junior maakt zelf een afspraak met zijn oude school en regelt de dag. Ook regelt hij het vervoer van het practicummateriaal naar de basisschool. Vaak willen of vader of moeder wel helpen bij dit vervoer, of een ouder of conciërge van de te bezoeken school. Vaak kunnen de junioren verbazingwekkend veel zelf al regelen.

Groot voordeel in de didactiek. De junioren staan niet te ver af van de basisschool. Zij zijn zelf nog kind met de kinderen en spelen het proefje graag weer mee. Hun kennis van de natuurkunde is gelukkig nog niet erg groot. Zij vallen daardoor niet in de fout die leerlingen uit een 6 vwo-klas wel zouden maken, door teveel de leraar uit te gaan hangen en er weer teveel een weten-les van te maken. Bovendien kennen leerlingen uit een 6 vwo-klas de leerlingen van de basisschool niet meer en omgekeerd. Uiteraard mogen ook twee junioren samen les gaan geven.

Welke proeven?

Wat voor proeven zijn wel of niet geschikt? In ieder geval doen we geen proefjes waarbij open vuur gebruikt wordt. Verder zijn er veel geschikte proeven. Ik noem er een aantal, waarmee ik ervaring heb opgedaan, maar u kunt dit lijstje zelf vast nog uitbreiden of aanpassen.

• Stroomkringen maken met lampjes, LEDjes, drukknoppen en schakelaars.
• Spelen met magneten en zelf gemaakte elektromagneten.
• Het bouwen van een eenvoudige elektromotor.
• Het bouwen van een luidspreker.

• Proefjes met rodekoolsap om zure of zeepachtige stoffen op te sporen. (Rodekoolsap wordt thuis alvast gemaakt.)
• Proefjes met ballonnen, zitten op een ballon, statische elektriciteit e.d.
• Proefjes met krachten. Het bouwen van een toren met satéprikkers (driehoekconstructies).
• Eenvoudige elektronische schakelingen.
• Kijken (en jezelf verbazen) door een stereoscoop naar van alles en nog wat.

Uw winst

Winst voor de basisschool is duidelijk. Wat is de winst voor u? Uw leerlingen vinden het zo leuk om les te mogen geven op hun oude school, dat zij duidelijk meer gemotiveerd zijn.

De extra motivatie komt ook voort uit het feit dat zij niet voor schut willen staan op hun oude school en dus voor de zekerheid alles helemaal goed willen weten en ook nog meer dan dat, voor het geval dat een leerling op de basisschool met een moeilijke vraag komt. Het blijkt dat zij daar in die situatie ineens heel goed over kunnen nadenken.

In de praktijk blijken vooral ook meisjes deze juniorrol goed te kunnen vervullen. In alle gevallen waar hierboven ‘hij’ staat kan heel goed ‘zij’ worden gelezen.

Maatschappelijke stage

Het toeval helpt ons. De overheid streeft ernaar dat in dit schooljaar 25% van de scholen in het voortgezet onderwijs een maatschappelijk stage aanbieden aan hun leerlingen. (Er kan zelfs subsidie voor worden gekregen.) Bovenstaande werkvorm past hier uiteraard helemaal in. (Kijk bij www.maatschappelijkestages.nl)

Op de afgelopen Woudschotenconferentie heb ik in een werkgroep over dit idee gesproken. De aanwezigen kregen een dvd waarop de junioren zijn gefilmd tijdens een aantal van hun lessen. Met die dvd kunt u de sfeer proeven en u er misschien beter een voorstelling van maken.

Ook staat op die dvd voorgedaan hoe leerlingen zelf (bij techniek) robuuste drukknoppen, schakelaars, lamphouders, en LEDhouders kunnen maken, om die daarna echt te gebruiken bij hun lessen. Ook is te zien hoe een eenvoudige elektromotor en een luidspreker kunnen worden gemaakt voor gebruik bij de juniorlessen.

Wilt u ook zo'n dvd? Stuur mij een brief met uw naam en adres. Stop er 8 postzegels in van 44 ct voor de onkosten van de retourzending.